بارانی نیوز – بازی در فرهنگ لغت فارسی برابر با سرگرمی، تفریح، کار و ورزش آمده است. بازی‌ها به‌صورت عام دارای یک جنبه فرهنگی هستند و چه در دوره‌ حاضر و چه در گذشته، با هدف پرکردن اوقات فراغت انسان طراحی شده‌اند.

با شناخت بازی‌های بومی، قبیله‌ای محلی و سنتی که علاوه بر بار فرهنگی، از جذابیت و تنوع بالایی نیز برخوردارند، می‌توان تاریخ و سنن این مرز و بوم را به شکلی پویا و عمیق به دوره‌های بعد منتقل کرد و از آن، به‌عنوان بهانه‌ای برای گریز از عواقب اعتیاد به تکنولوژی و معنا و مفهوم بخشی دوباره به زندگی استفاده کرد.

• آموزش قوانین زندگی در بازی‌ها

در بسیاری از این بازی‌ها، قوانین ساده و اولیه‌ای از شکل بهینه اداره زندگی و هدایت آن، آموزش داده و تمرین می‌شود تا افراد را به مهارت‌های لازم برای رویارویی با موقعیت‌های دشوار زندگی مجهز کند. در بیشتر شهرهای کردنشین به‌ویژه در دیواندره، از قدیم تاکنون انواع بازی و سرگرمی رواج داشته است که در مراسم عروسی، قبل و بعد از کاشت و برداشت محصولات کشاورزی، اعیاد، بارش باران، تغییر فصول و شب‌نشینی‌های پاییز و زمستان به‌صورت گروهی اجرا می‌شد.
با نگاهی اجمالی به چند نمونه از این بازی‌ها به خوبی می‌توان احترام به دیگران، درک مخصوص و عملی رقابت سالم، دستیابی به مهارت پذیرش شکست، کار گروهی، همکاری و همیاری با دیگران برای رسیدن به یک هدف مشترک، ایثار و فداکاری، تلاش جسمی و فکری، اهمیت راستی و صداقت را در آنها یافت.

• راهکار احیای بازی‌های محلی

اما به مرور زمان با تغییر شیوه‌های زندگی و ورود امکاناتی مانند اینترنت، ماهواره، رسانه‌های تصویری و پلی استیشن، نسل امروزی با بسیاری از این بازی‌ها بیگانه است. باید برای حفظ و گسترش فرهنگ غنی منطقه و ورزش‌های بومی محلی که حکایت از آداب و رسوم گذشته ما دارد از طریق اداره‌های مربوط از جمله استانداری، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، فرمانداری و آموزش و پرورش اقدام‌هایی برای احیای این بازی انجام شود تا کودکان و نوجوانان امروزی با بازی‌های پیشینیان خود بیشتر آشنا شوند و این بازی‌ها را فرا گیرند. در این زمینه برپایی جشنواره بازی محلی نیز می‌تواند تأثیر بسزایی در احیای دوباره بازی‌ها در سطح ملی و منطقه‌ای داشته باشد.

• بازی‌های محلی کردستان

یکی از بازی‌های محلی کردستان «ختک ختک» است؛ بازی چند نفره‌ای که افرادی دورهم می‌نشستند و دایره‌ای را تشکیل می‌دادند. سپس با پا، پاهای یکدیگر را قل قلک می‌دادند و هرکس صدا یا خنده‌اش درمی آمد از بازی حذف می‌شد.
«خوکه ملی» نیز بازی ۲نفره‌ای بود که در آن، هریک به‌صورت نشسته پشت هم قرار می‌گرفتند و شالی دایره‌ای را به دور گردن دو نفر قرار می‌دادند. هرکس می‌توانست با حرکت گردن و زورخود طرف مقابل را بلند کند، برنده بود.

• بازی سنگ و سکه

«هه لماتان» نیز بازی دیگری است که ۲ گروه هر یک برای خود شیء‌گردی مانند سنگ را انتخاب می‌کردند. بعد یک زمین هموار را برای این بازی بر می‌گزیدند و به فاصله ۲ تا ۴متری، تعدادی چند سکه را در زمین فرو می‌کردند. سپس آغاز‌کننده بازی به قید قرعه بین دو گروه انتخاب می‌شد.
 بعد از این، فرد آغاز‌کننده با سنگ گرد که
«هه لمات» نام داشت با فشار انگشتان دست آن را به سوی سکه‌ها پرتاب می‌کردند. هر کسی سکه‌ها را می‌زد مال او می‌شد و گروه دیگر باید به جایش، سکه‌های دیگر را در زمین فرد می‌کردند اما اگر موفق نمی‌شد سکه‌ها را بزند، نوبت نفرات گروه دیگری می‌رسید.

• «هیلکه شکانن»

بازی «هیلکه شکانن» نیز بیشتر ۲نفره انجام می‌شد. یک نفر به‌صورت عمودی تخم‌مرغ را به شیوه‌ای در مشت می‌گرفت که سر تخم‌مرغ مشخص بود. نفر دیگر، تخم‌مرغ را در دست گرفته و به سر تخم‌مرغ حریفش می‌کوبید. اگر تخم‌مرغ می‌شکست، آن را صاحب می‌شد وگرنه نوبت به نفر دیگری می‌رسید که تخم‌مرغ را مشت کند و دیگری آن را بزند.

• یک قل دوقل کردی

یکی دیگر از بازی‌های محلی کردستان«قه مچان» است که تعداد نفرات حاضر در آن به ۲ تا ۶ نفر می‌رسید. در این بازی، افراد ۵عدد سنگ خوش دست‌اندازه هم را انتخاب می‌کردند تا بتواند در دست جمع شود و بعد به قید قرعه، بازی را یک نفر آغاز می‌کرد. بازی، مراحل مختلفی داشت و فرد مورد نظر باید مرحله به مرحله بازی را انجام می‌داد و در هر مرحله، اگر موفق می‌شد مرحله بعدی را ادامه می‌داد همین‌طور تا آخر وگرنه بازی به دیگری می‌رسید.
 اما هرکس مرحله‌ای را گذرانده باشد اگر در مرحله‌ای از بازی جا می‌ماند، بار دیگر از همان مرحله بازی را آغاز می‌کرد. بازی با سنگ در مرحله اول یک تایی بود. فرد مورد نظر از ۵ عدد سنگ، یک سنگ در دست می‌گذاشت و آن را به هوا پرت می‌کرد و با آن سنگ باید یکی یکی سنگ‌ها را که در زمین بود بر می‌داشت. مرحله دوم هم دوتایی بود و باید فرد یک سنگ را هوا پرتاب کرده و با آن سنگ باید دوتا دو تا، سنگ‌ها را جمع می‌کرد. مرحله سوم هم سه تایی بود و فرد باید یک سنگ را به هوا پرتاب می‌کرد و ۳ تا از ۴ سنگی که زمین بود را با سنگ پرتاب شده جمع می‌کرد. بعد سنگ دیگر که در زمین بود را جمع می‌کرد. مرحله چهارم هم ۴ تایی بود یعنی فرد باید سنگ پرتاب شده را با ۴سنگی که در زمین بود، با دست جمع می‌کرد.
در مرحله پنجم هم فرد مورد نظر ۵سنگ در دست می‌گذاشت، یکی را به هوا پرتاب می‌کرد و ۴تای دیگر را باید زمین می‌گذاشت بعد از آن دوباره باید یکی از سنگ‌ها را به هوا پرتاب می‌کرد و در این حین ۴ سنگ را با سنگ پرت شده  از زمین جمع می‌کرد.
مرحله ششم هم «بشکن بشکن» نام داشت یعنی همه مراحل یک تا ۵ را ادامه می‌داد اما سنگ باید به هم بخورد و صدا بدهد اگر صدا نمی‌داد بازی را باید به دیگری می‌سپرد.
مرحله هفتم هم «نشکن نشکن» بود و باید همه مراحل یک تا ۵ را انجام می‌داد اما سنگ‌ها نباید به هم بخورد و گرنه بازی به دیگری می‌رسید. وقتی فرد به مرحله هشتم می‌رسید باید انگشتان یکی از دستانش را به‌صورت غنچه‌ای در زمین باز می‌کرد و ۴ عدد از سنگ‌ها را هر یک داخل یکی از فاصله‌های مابین انگشتان قرار می‌داد بعد فرد مورد نظر، سنگی را به هوا پرتاب می‌کرد و با دست دیگر یکی یکی و مرحله به مرحله، سنگ‌ها را از مابین انگشتان رد می‌کرد بعد از این‌که همه سنگ‌ها را از مابین انگشتان رد کرد، بعد سنگ را به هوا پرتاب می‌کرد. باید همگی سنگ‌ها را همراه با سنگ پرتاب شده یک جا جمع می‌کرد.
مرحله نهم نیز به این صورت بود که فرد مورد نظر ۵عدد سنگ را به‌صورتی به هوا پرتاب می‌کرد که همگی سنگ‌ها روی پشت دستش بیفتد و بعد فرد مورد نظر باید‌کاری می‌کرد با همان حالت سنگ‌ها را با انگشتان همان دست یکی یکی جمع می‌کرد وگرنه بازی به مراحل دیگر می‌رسید.

عبدالله مرادی – استاد دانشگاه پیام نور دیواندره

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد