غار کرفتو در دل صخره‌های مرتفع و در ۶۷ کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره و با فاصله تفریبی ۷۰ کیلومتری شرق شهر سقز در نزدیکی روستای یوزش‌باش کندی واقع شده است
غار کرفتو از آثار تاریخی، جاذبه‌های گردشگری و شگفت‌انگیز استان کردستان است که به عقیده مورخان و باستان‌شناسان تاریخ آن به دوران سوم زمین‌شناسی بازمی‌گردد.
کتیبه‌ای یونانی بر سر در یکی از اتاق‌های طبقه سوم این غار وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده شده‌است.
در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق‌ها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاق‌ها با هم مرتبط باشند. نورگیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده‌اند و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق‌ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات، انسان و گیاه حجاری شده‌است.
با توجه به پژوهشهای به عمل آمده، در دوران میان‌زیستی کرفتو در زیر آب بوده و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده‌است.
غار کرفتو از غارهای آهکی و طبیعی است که در ادوار مختلف تغییرات و دگرگونی‌های عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن به وجود آمده‌است.
طول غار حدود ۷۵۰ متر است و راه‌های فرعی متعددی از آن منشعب می‌شود. غار ۴ طبقه دارد و حجاران هنرمند، به زیبایی فضاهایی را در مدخل‌های غار تراشیده و اتاق‌ها، راهرو و دالانهای متعددی را به وجود آورده‌اند.
این غار در سال ۱۳۷۹ گمانه زنی شد و با بررسی‌های باستان‌شناختی در محوطه بیرون و داخل غار آثاری از دوران‌های مختلف به دست آمد. کشف تراشه‌ای سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار می‌تواند نشانه‌ای از استفاده انسان‌ها در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد.
همچنین نمونه سفال‌ها و اشیای به دست آمده، ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسالمی یعنی سده‌های ششم تا هشتم ه. ق مسجل می‌سازد.
این غار از لحاظ بافت ساختمانی بی نظیر است به گونه ای که ارتفاع دهانه ورودی غار از سر تپه به بیش از ۲۵ متر می‌رسد که در گذشته راهی بس دشوار و مشکل برای ورود به درون آن بوده ولی در طول ۱۰ سال گذشته و به وسیله چوب و آهن پلکان‌هایی برای ورود به آن طراحی و نصب شده است.
به دلیل ریزش‌هایی که در اثر گذشت زمان در صخره‌های بیرونی در پیرامون دهانه ورودی در مجموعه معماری صخره ای ایجاد شده است، تعداد اطاق‌ها و راهروهای موجود در کلیه طبقات به روشنی قابل تشخیص نیست.
روی دیوار برخی از اطاق‌های طبقات غار و راهروهای عبوری آنها نقوشی به صورت خلاصه شده از جانوران و گیاهان وجود دارد
زیباترین بخش معماری غار، طبقه سوم آن است که علاوه بر دقت در تراشیدن و کندن اتاق‌ها، فرم خاص سقف‌ها به شیوه کمانی و ایجاد درگاه‌ها و پله‌های آستانه آن در پنجره‌ها و نورگیرهای اتاق‌ها از نظر تزئینات به کار رفته از اهمیت خاصی برخوردار است.
روی سر در ورودی یکی از اطاق‌های طبقه سوم این غار کتبه‌ای یونانی وجود دارد و جمله «این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد شود در امان است» سر در آن حک شده است. وجود این کتیبه سبب شده تا برخی بر این عقیده باشند که احتمالا این غار مدتی به صورت موقت مورد سکونت سلوکیان قرار گرفته است.
ستون فقرات غار قریب به ۷۵۰ متر طول دارد که در این مسیر پر پیچ و خم دهانه‌ها و دالان‌های گوناگونی منشعب می‌شود و به همین دلیل تاکنون کسی قادر به شناسایی تمامی این مسیرها و تهیه نقشه کامل از آن نبوده است.
غار کرفتو در سـیـنه یک رشـتـه کـوه آهـکـی در شـمال دره‌ای عـمـیـق قـرار گـرفـته که آثار مـتعـددی از پـناه‌گاه‌ها، دخـمـه‌ها و حـفـره‌هایـی نیز در کـنار غار اصـلـی دیـده مـی‌شـود.
مـوقـعـیـت غار به گـونه‌ای است که به طـور کـلـی بادگـیـر نبوده و در زمـسـتان دامـنـه جـنـوبـی را نـمـی‌پـوشـانـد، در حـالـی که ۵۰۰ مـتـر دورتـر و در جـنـوب‌خاوری، غار بادگـیـر بـوده و بـرف آن را کاملا مـی‌پـوشـانـد. به همین دلیل است که در زمـسـتان‌ها و هـنگام سـرما درون غار گـرم و در تابـسـتان به لحاظ کـوران باد غار خـنک می‌باشـد.
غار کرفتو در سال ۱۸۱۸ توسط سر رابرت کرپورتر بازدید و کتیبه آن خوانده شد. در سال ۱۸۳۸ هنری اولینسون از غار بازدید کرد و آن چه را که به وسیله کرپورتر از کتیبه خوانده شده بود، اصلاح کرد. در سال ۱۹۶۳، سر اورل اشتین همراه با دستیار هنری‌اش ایوب‌خان نقشه اتاق‌های حجاری شده، راهروها و دهلیزهای طبیعی را تهیه کردند که البته اکنون با توجه به این که خاکبرداری و پاک‌سازی راهروها و دهلیزها به طور کامل انجام گرفته، نقشه اشتین کامل نیست.
غار باستانی و زیبای کرفتو به سبب داشتن معماری منحصر به فرد و بی‌نظیر صخره‌ای همیشه مورد توجه بوده و با شماره ۳۳۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
غار کرفتو بزرگترین غار باستانی ایران است که بخش هایی از آن دست کن است. این غار محصول مشترک انسان و طبیعت است و یکی از غارهای صخره‌ای دیدنی و منحصر بفرد است.
این غار در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین قرار دارد که برای رسیدن به آن باید بیش از ۱۸۰ پله را طی کرد. دالان طبیعی غار بیش از ۶۰۰ متر است که ارتفاع سقف آن از ۱ تا ۱۲ متر متفاوت است.
بر دیواره عمودی طبقات مختلف غار آثار متعددی از گوزن مارال، سوارکار با اسب، حیواناتی ناشناس و… وجود دارد که به سختی قابل مشاهده‌اند.
در میان نقش‌های قابل مشاهده، نقش‌های گوزن‌های مارال که تعداد آنها در طبقه دوم به چهار مورد می‌رسد از همه قدیمی‌ترند.

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد