- بارانی خبر
- خبرنگار: هیوا محمدپور
- گروه خبری : اجتماعی, خبر
- تاریخ انتشار : 10 آبان 1393, 14:15:26
کتاب جه نگ نامه ی مه نمی روانه بازار شد
بارانی نیوز – کتاب جنگ نامه ایل مندمی سرگذشت ایلی است که تنها یادگار آن چند بیت است. ابیاتی که جنگ های این ایل را با حکومت مرکزی و روسیه تزاری به صورت تراژیک بازگو می کنند. کتاب مذکور به دلیل عدم توانایی گرداروی کنندگان سه سال در انتظار چاپ بود و هنوز هم به همین دلیل به صورت محدود روانه بازار می شود.امید است که در میان قشر اکادمیک جامعه مورد نقد قرار گیرد.
تاریخ شفاهی در قالب جنگ نامه
مکاتب تاریخ نگاریی که اساس کار خود را بر فلسفه فیلسوفانی چون هگل و مارکس می گذارند به ناچار به کلان روایت های منتج می شوند که عواقب گوناگونی را برای تاریخ بشر در یک سده اخیر به ارمغان آورده است. این مسئله از یک نظر منفی و از یک نظر مثبت است وجه منفی آن کلی دیدن امور و عدم توجه به خرده گفتمانها تحت سیطره اروپا محوری است که همین امر نقیصه ای اصلی در این نوع تاریخ نگاری محسوب می شود. از طرف دیگر همین مسئله منتج به تولید پارادیمی در جهان بینی بشر شده که زمینه مناسبی را برای تولید و بازتولید دولتهای توتالیتر آماده و مهیا نموده است. حکومتهای که تحت عناوین مختلفی چون نازیسم، کمونیسم، فاشیزم روزگار به سر برده اند تحت کلان روایت های تاریخی تولید شده اند که خود داستانی طولانی به قدمت خود تاریخ دارد. اما وجه مثبت کلی نگری به تاریخ را می توان در آثار فیلسوفانی چون مارکوزه دید. مارکوزه در تالیفات خود به تکه تکه کردن تاریخ تحت عناوین مختلفی چون پوزیتویسم می تازد و آن را نتیجه مسلط شدن نگاهی کاپیتالیستی و کارکردی کردن علوم می داند که در نهایت به عقیم شدن تاریخ می انجامد. مارکوزه هگل را سردمدار انتقادی دیدن به تاریخ می داند که راه را بر خردورزی در راستای دگرگون کردن ساختارهای تاریخی در جهت پیشرفت بشر هموار می کند.
به هر حال با سقوط دولتهای که داعیه دار تاریخ های کلان روایت تحت عناوین نژاد برتر و حکومت جهانی کارگر و… بودند و رشد کاپیتالیسم در شرق و رشد فمینیسم و فرویدیسم و طرح نظریه نسبیت انیشتین راه بر دیگرگونه دیدن تاریخ در نظر مورخان و توجه به خرده گفتمانها هموار گردید.در این میان میشل فوکو با طرح نظریاتی در فلسفه بر سرعت این نوع تغییرات فکری در حوزه تاریخ نگاری افزود. به عنوان مثال وی در تاریخ جنون تعبیری متفاوت از دیوانگی در تاریخ مغرب زمین ارائه کرد. وارث او یعنی ادوارد سعید با طرح نظریات شرق شناسی مطالعات حوزه مربوط به جوامع شرقی مخصوصا آسیایی را وارد فاز جدیدی نمود که خود تبدیل به نوعی انقلاب فکری و تاریخی در شرق مخصوصا ایران گردید.
این مسائل باعث توجه مورخان به تاریخ شفاهی شد تاریخی که این بار نه از بالا بلکه از پایین و از بطن توده ها به نگارش درمی آمد و نکاتی را روشن می ساخت که در تاریخ نگاری های رسمی به عمد یا غیر عمد پنهان شده است.
کتاب جنگ نامه ی مندمی در دو بخش نثر و نظم تدوین گردیده است. مقدمه آن تاریخچه کوتاهی بر سرگذشت این ایل طبق اسناد و مدارک تاریخی با تکیه بر تاریخ شفاهی است. قسمت نظم آن نیز سرگذشت جنگ این ایل با حکومت مرکزی و روسیه تزاری در جنگ اول جهانی است. ملابگه شاعر این ابیات خود از نزدیک شاهد حوادث تاریخی این ایل بوده است و آن را به زبان اورامی در قالب شعر بیان نموده است. متاسفانه بعضی از این ابیات دچار فراموشی زمان شده و همین مساله باعث پریدگی مطالب آن شده است که امید است کسانی که بقیه این ابیات را دارند برای تکمیل، آن را به دست ما بسپارند تا بتوان در چاپ های بعدی از این ابیات استفاده نمود.
کتاب مزبور دارای نکاتی از نحوه زندگی، سبک لباس های جنگی و نوع اندیشه این ایل در آن دوران بوده که می توان از دیدگاه تاریخ نگاری آنال نیز آن را مورد تحقیق و تفحص قرار داد.نکته آخر اینکه این کتاب به دلیل عدم توانایی مالی گرداورندگان آن به صورت بسیار محدود در سطح شهر دیواندره پخش شده است امید اینکه این ابیات که زمانی نشان دلاوریهای مردمان این منطقه بوده و در فضای این شهر طنین انداز بوده دوباره به آغوش این مردمان شریف بازگردد.
محل فروش: دیواندره، لوازم التحریر و کتاب فروشی دانش آموز
سایت: mandomi.blogfa.com
نظرات و انتقادات خود را در سایت فوق درج نمایید.
زاهد رضایی/ پاییز ۹۳ / دیواندره
شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد
اخبار مرتبط
- پلیس به دل محلات میرود؛ گفتوگوی رو در رو با مردم برای حل مشکلات اجتماعی
- قروه؛ مقصدی بکر در قلب کردستان برای عاشقان تاریخ و طبیعت
- دیواندره در مسیر توسعه؛ از جهش عمرانی و آموزشی تا تشکیل کارگروه معدنی
- دیواندره قطب کشاورزی، گردشگری و صنعت در کردستان است
- تخصیص آب و توسعه زیرساختها اولویت اصلی دیواندره
آقای رضایی با سلام و احترام
متأسفانه کتاب مورد نظر را تاکنون ندیده ام تا مطالعه نمایم و نظرات خود را بیان کنم، ولی همین که دست به قلم شده اید و تاریخ طایفه ای را به رشته تحریر در آورده اید، قابل تقدیر است و عرض خسته نباشید دارم..
بنده به صورت شفاهی مواردی در ارتباط با قوم منمی شنیده ام که عملکرد آنان را منفی نشان می دهد. بخصوص هنگام هجوم به مناطق جنوب شهرستان و بی شک نقاط دیگر.) می دانید که تاریخ همان چیزی است که سینه به سینه نقل شده و با تأخیر زمانی نسبت به حوادث پیش آمده به ثبت رسیده.
لذا پیشنهاد می کنم در این ارتباط با وسواس بیشتری ورود پیدا کنید. آن چه که واقعیت دارد، بنویسید. مطمئناً طایفه منمنی مردان بزرگی داشته و در هر جمعی خوب و بد هم وجود دارد. غلوّ در یک موضوع تاریخی به همان اندازه آسیب زاست که تکیه بر نکات منفی نیز. ۰۹۱۸۸۷۳۰۴۷۷
دوست بزرگوارم از اظهار نظرتان بسیار سپاسگذارم آنچه که در این کتاب آمده شرح تاریخ است و بس نه کسی نقد شده و نه از کسی تعریف شده است چون این مسائل به حوزه اخلاقیات مربوط می شود انچه که برای اینجانب مهم است حفظ این ۸۰۰ بیت شعر بوده که در قالب جنگ نامه به یادگار مانده که دارای نکاتی مهم در زمینه ساختارهای فکری سیاسی و اجتماعی ان دوران است
سلام من هم درمورداین قوم چیزهای میدانم وسوال کردم داستانهای میان مردم این منطقه رواج هست وعکسهای موجودهست
با سلام وعرض ادب اینجانب جبار خدامرادی که خود بنده از ایل منمی طایفه الامایی سیاسران وسالهاست درسنندج زندگی میکنم با توجه به اینکه جنگ نامه اصلی باخط ملا بگه که خودش منمی و تاریخ نویس ومرد جنگی بوده ودر کل جنگها ی منمی ودولت مرکزی وقشون روسی حضور داشته ایشان دست به قلم شده واقیت را از نزد لمس و آنها را مو به مو نشته وجنگ نامه واقعی پیش بعضی ازخانواده های منمی است وبنده به نوبه خودم واز طرف کل ایل منمی از شما جناب رضای واز کسانی که در باران نیوز قبول زحمت نموده اند تشکر وقدرانی می نمایم بخاطراینکه قبول زحمت فرمودی در مورد ایل منمی دست به قلم شده اید .
برای اطلاعات در مورد طایفه منمی مندمی ها به این صفحه فیس بوک بروید
صادقی ۰۹۱۸۷۸۳۱۳۴۴
https://www.facebook.com/عەشیرەتی-مەنمی-۴۸۱۸۹۹۸۶۱۹۳۲۲۳۰
برای اطلاعات در مورد طایفه منمی مندمی ها به این صفحه فیس بوک بروید
منیش منمی ام
سپاس
صادقی ۰۹۱۸۷۸۳۱۳۴۴
https://www.facebook.com/عەشیرەتی-مەنمی-۴۸۱۸۹۹۸۶۱۹۳۲۲۳۰
عزیز صادقی, [۲۲٫۰۷٫۱۹ ۱۶:۵۹]
خیلی مەنمی چی بەسەر هات لە ئیران بە هوی شاهی خائن ئەحمەد شای خوین ریژ ئەحمەد شاە و (شریف الدولە) ی کرد به فەرمانداری کوردستان دستووری دابێ بکوژی و بگری بسووتینی و تاڵان کات .
لە شاری (سنه ) کوری مشیرە الدیوانی کرد بە سەر لەشکر بو دل خۆش کردنی دوژمنانی هۆزی مەنمی هەرچی لەگەڵ ئەو خائنە بوو خەڵاتی کردن وە مووچەی بویان دیاری کرد ،
فەرمانی وابڵاو کردەوە : ( سەر بو شا )و
مال و ملک ، کچ وژن بو تاڵان کەران لە شاسەیوان و گەرووس ئامادە بوون ، لەشکر رویشت بو ئەو ناووچانەو شەر دەستی پیکرد ، توپ و زری پوش دەسیان کرد بە گوللە باران . . . هەزاران کەس لە هەردولا کوژران . . .
خیڵ ئاگادار بوو سوپای عەجەم هات
بوو بە کوچ وبار دەرچوون لە دیهات
خویان دا چیای بەرزی بێ مەدار
گشت ئامادە بوون بو شەرو کوشتار
گشتی جەکدار بوون پیاوو کور ژن
راویستان بو جەنگ بەرامبەر دوژمن
توپ و گوللەوو رەشاش کەوتە کار
ئەو سەردارانە گشت هاتنە کوشتار
بە هە زارا نیش لە سوپای ئیران
بەدەستی کوردان بە ئەسیر گێران
بە بێ ئەندازەش لە کوردی هەژار
بە دەست جەلادان کران تارو مار
وافەرمان دەرچو لە شاری تاران
بو لە ناو بردنی میللەتی کوردان
هەر کەس سەری سەرداری بینی
با بتە تاران خەڵات بسینی ! !
بو تاڵان کردن لە هەموو لاوە
هاتن بو سەر ئەم هۆزە فەوتاوە
کوشتن و گرتن ، بردن و تاڵان
لە چیای هەواس بەگ بوو بە خوین رژان
مێژووی رووداوی ئەو لی قەومانە
شای ئیران لە کورد کەوتە بەهانە
هەزارو نوسەد شانزدەی میلادی
بوو بە شیوەن و دادو بیدادی
ئیتر چەند هەزار لە سوپای ئیران
فەوتان بە دەستی کوردی قارەمان
لەو شەڕانەدا هەندی جار سوپای ئیران وەها دەشکا چوار ساعەت ریگا دەکشایەوە پاش . کوڕی موشیر الدیوانی خائن کە دەیبیست ( تەکش خان ) هات خێرا فەرمانی دەدا لەشکر : خوتان رزگار بکەن تەکش خان و لاگیرانی هاتن !!
ڕۆژە لە ڕۆژان تەکش خان لە شەڕدا بوو پەلاماری دۆژمنی دەدا کە ئەسپیکیان دەکوشت سواری ئەسپێ تر دەبوو بەو چەشنە حەفت ئەسپی کوژرا بەڵام نەگەرایەوەدواوە ! !
حەوت ئەسپت داکوشت لەڕۆژی مەیدان
بگەیتە سەر کور موشیر الدیوان
لە کاتی هێرش تفەنگ سەری کرد
کوڕ موشیر دیوان ئیقبال دەری کرد
هەر ئەو ڕۆژە بوو چوویتە سەر سەنگەر
هەتاکوو توپچیت دایە بەر خەنجەر
کاتی هێرشیان دەبرد بو مەیدان
سەد بنکەی سوپای ئیران دەسووتان
لە دوای کوشتار و تاڵان و سووتان
هەزار لاوی کورد هاتبو فەوتان
فیشەک وچەک و تفاقی شەڕ لەلای شەڕکەرانی کورد تەواو بوو ، خواردن و خاروبار نەما . شەڕ تاشەش مانگ هەر بەردەوام بوو . دەها سەر کردە لە کورد کوژراو چەندانیش بە دیل گیران . تاوانبارو بی تاوان لە ناو چوون . لە سەرە تریشەوە بە هەزاران سەرباز لە سوپای ئیران کوژران ، زریەپوش و چادر خاروباری سوپای ئیرانیش بەزۆری تەفرەو توونا کرا . لەو شەڕانە ئەو سەرکردانەی کورد کوژران :
سەروک شای کوری محمد حسن بەگ کوژرا لە هەواس بەگ
سەروک نسرولا خان کۆژرا لە هەاس بەگ
سەروک عەبدولا خان کوژرا لە هەواس بەگ
سەروک عەلی محمد بەگ کوژرا لە هەواس بەگ
سەروک حەمە خان شەفی کوژرا لە هەواس بەگ
سەروک حبیب ولا خان وەیس مراد لە هەواس بەگ کوژرا
بە کورتی ژمارەی کوژراوان نایەتە ژمار
چە لەبی تاوان ، چەلە تاوان بار
لە سەر ئەوەشەوە کوردانی قارەمان بی خوەراک و خەو لە سەر شەڕ کردن بەردوام بوون ، لاشەی ئادەمیزادو ئاژەڵ
پیکەوە بۆگەن ببون ، بونیان چەند ساعەت ڕێگا دەڕویشت .
هۆزانی دۆژمن فرسەتی زانی
بو تاڵان کردن هێرشیان هانی
تاکو چەند شرەی تاڵان دەستی کەوت
لاشەی چەند ئاغاو سەرداری لی کەوت
هۆزەکانی دژمنی حکومەتی ئیرانیش هەر یەک بەلای بلاوەیان لی کرد وە خویان شاردەوە ، کەوتنە ناو خیڵەکان و شارەکانی ترو خویان بزر کرد ، زۆریان چوونە کوردستانی عیراق ، لە شاری سلیمانی و کەرکوک و بەغدا خویان گرتەوە ئەو سەروکانەی کە پاریز گاری نیشتمانیان کرد شەربەتی شەهادەتیان نوش کرد . بەلام ئەوانەی دەست سوپای ئیران کەوتن دەست کرا بە شکنجەو ئازار دانیان زۆریان لە ژیر دارو شەق و لیدان گێانیان دەرچوو . قەیناکا با ئەو خیڵانەی کورد ئاوارە بن ، بەڵام رۆژی دی تولەی شەهیدان لەشاهانی جانەوەرو خائنی کوردی خۆ فروش وەر گرنەوە ، زوو یان درەنگ ! !
چەندی لەم هۆزە بە خو پەنادان
خویان رزگار کرد لە بەندو زیندان
هەر یەک بو لایەک ڕیگەی گرتە بەر
ئەم قسە راستە کەچەل چارە سەر
ئەو خیڵە بلاوەیان لی کرد دەستەی ( عەزیزخان ) و ( تەکش خان ) لە چیاکان مانەوە . لە تارانەوە فەرمان درا کە نەختی شەر بوەستێ بە مەرجی چەند سەر کردەیەکی هۆز بێت بو شاری( سنە )
حکومەت لە تاوانیان دەبوری . لە سەر ئەو بریاە خەڵکەکە هاتنەوە خانوە سووتاوەکانیان ئەو سەردارانەی کە مابوون خویان دابە دەستەوە ، بران بوشاری سنە و لەوی خرانە بەندی خانە :
جیێ باوەر نیە پەیمانی شاهان
بڵی توم بەخشی دەت خاتە زیندان
ئیوە دەبەخشم گشتی بە یەک جار
کرماج و بەگ وئاغاو خزمەت کار
هاتن دانیشتن لە خانووی سووتاو
دوای کوشتن و شەر گشت دیل وداماو
هاتن بو سەریکوز دیهاتی سووتاو
کورد بێ خەبەر بوو لەم تورو داوە
هاتن دانیشتن چەند مانگی ماوە
بەگ وبەگ زادان پاک چوونە تاران
گویا بو خەڵات ، هەر وەکوو جاران
خەڵاتی ئەوان بوو بە سیــدارە
بەندو زنجیرو کوت و قەنارە
(ئەحمەد شای خائن) بێ حەیاو ویجدان
فەرمانی دەر کرد بو تیرە باران
شا دەستی کردە زورو زور داری
گرتن و کوشتن لە کوردە واری
سەروکانی لە سیدارە دراو :
۱ــ ئیلخانی کوری گەنج مەحمەد خان لە سـیدارە درا
۲ــ سەید مەحمەد خان سەرهەنگ لە سـیدارە درا
۳ ــ فەرەج خانی فەرەج بەگ لە سـیدارە درا
۴ ــ سیف نزام پیری کرابە نەمام بە قسڵ و گەچ
۵ ــ مستەفا حمەی پیری کرا بە نەمام بە قسڵ و گەچ
۶ ــ ملکەی ئاغا بەگ گولولە باران کرا
۷ ــ فەیزەی ئەحمەدبەگ گولولە باران کرا
۸ ــ عەبدولای شامەحمەد بەگ گولولە باران کرا
چەندەهای تریش خرانە بەندیخانەوە ، دەرنە خران هەتا مردن . ئەو هۆزو هەوارانە بێ خاوەن مانەوە . ئەوانی تریش گێانیان دەر باز کرد و بلاو بوونەوە :
وەرگیراو لە کتێبی گومی خوین مامە حبیب عەلی میرانی مەنمی
پوست و وسینەوە جەبار لە سنه
هنگام تجاوز روسها به خاک ایران هیچ طایفه و ایلی در مقابلشان نه ایستاد، بجز ایل پر افتخار مندمی، ضمنا روسها در ایران از هیچی شکست نه خوردن جز از ایل منمی ( مندمی)
لێکؤ ڵینەوەی ئەدەبی فؤلکؤری کوردی دکتور عیزەدین مسیەفا ڕە سووڵ
______________________________________________________
واباسی عەشرەتی مە نمی باسی داستانی (( عەزیزو تەکش)) ئەکات .ئەم وێنەی
قارەمانە .ئازا،کؤڵنەدەر ،مەرد،لە هەموو بەیتە کوردی یەکانا،هەر بەیتە نەخشەی چەند کؤشەو سووچی قارەمانی داستان ئەکێشێت .هەر وەک لە پاڵ ئەوەشدا دیمەنی چەپەڵی ( قارەمانی نێگێتیف) یش نیشان ئەدات.وێنەی قارەمان لەداستانی
کوردیدا زیندووە،لەجێگەی خؤیدا نە مەییوە ،بەڵکو لە بزوتنەوەو بەرەو پێش چوون و
پەرە سەندن وگەیشتنە پڕی دایە ،هەرلەداستانە کەی(( عەزیزو تەکش)) یشدا بە جوانی بە دی ئە کرێ ،لەشکری (( مەنمی)) لەو داستانەدا گەورەو بێ سنوورەو
هەرگیز لە شکری مە نمی لەبن نایەت :
. . سوارەی مەنمی سەف بوون وەجە م
. . سەر عەزیز دەرکەن لەلەشکر عەجە م
عەزیز وەلا کە ل، تە کش وە هە فتیر
هاوە ختە بیو حە سە ن خو لە شو یر
. ماینەکە ی تە کش لە وە ستا ن نایی
. لەشکری مەنمی هیچ د وایی نا یی
ئەم داستانانە لە وێنەیە کدا تەواو قارەمان ئەبە ستن بەخاکی کوردستانەوە .لە داستانێکی یؤ نانیدا قارەمانە کە ( ئانتی) کوڕی زەمینە، کەس زەفەری پێ نە
ئەبرد، چونکە پێ ی تەواو بە زەمینا داکووتابوو،گەرمی وگوڕو ئازایەتی ی لەزەمینەوە وەرئەگرت، تاپاڵەوانێک ( هیرگؤلیس) پەیی بەم نهێی یە بردو هات یەکسە ر پێ ی قارەمانەکەی لەزەمین بڕی. بەوجؤرە دای بە زەویدا زەفەری پێ برد ،داستانی کوردی ئەم ڕاستی یەی لەشێوەی جوان وساکاردا داڕشتوە ،
خوشەویستی ی نیشتمان وجوانی سروشتی ووڵاتیش لە پاڵ قارەمان بە نیشتمانەوە بە ستندا دەرئەخات،چارەسەکەری تەنیاسروشتی خاکەکە خؤیەتی ….