نوروز به‌عنوان یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان، جایگاه ویژه‌ای میان مردم کردستان دارد و مراسم ویژه آن با شور و شوق فراوانی همچنان در این استان برگزار می‌شود.

مردم کردستان از گذشته‌های دور برای استقبال از نوروز آیین‌های ویژه‌ای را انجام می‌دهند که پاسداشت آنها از سوی نسل جوان، نقش اساسی در ادامه یافتن آنها دارد.
در کردستان یک ماه قبل از فرا رسیدن نوروز به پیروی از سنت گذشتگان در خانه‌ها به کاشت دانه‌هایی مانند گندم، نخود، عدس و کنجد در بشقاب‌ها و ظرف‌های گوناگون می‌پردازند. کاشتن کنجد روی بطری‌ها و ظرف‌های کوچک و بزرگ رواج ویژه‌ای دارد. انواع مختلف سبزه‌ها را که از یک ماه قبل از فرارسیدن نوروز زینت بخش خانه‌ها می‌شود، به زبان محلی «سمنی» می‌گویند که پیشینه طولانی دارد. خانه تکانی هم از دیگر مقدمات استقبال از نوروز است که در کردستان نیز مانند دیگر مناطق کشور با دقت بسیاری انجام می‌شود.

پایان زمستان
یک فعال فرهنگی استان که در زمینه آداب و سنت‌های نوروزی مردم کردستان پژوهش کرده است، در این زمینه می‌گوید: در ادبیات فولکلور کردی، زمستان به «چله بزرگ»، «چله کوچک»، «خاتون زه‌م هریر» و «برادران صیاح» تقسیم می‌شود که پس از سپری شدن این دوره‌ها، نوروز از راه می‌رسد.
«محمدعزیز افرازه» می‌افزاید: جشن نوروز در میان کردستانی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و آداب و رسوم کهنی دارد که هرسال باشکوه خاصی برگزار می‌شود.
وی با اشاره به برافروختن آتش نوروزی در محله‌های مختلف سنندج ادامه می‌دهد: وقتی بچه بودیم در ماه پایانی سال هنگام صبح در میدان اصلی شهر علف خشک می‌فروختند. این علف‌های خشک را به قیمت ۲ تا ۵ قران می‌خریدیم و به خانه می‌بردیم و آن را بالای پشت بام خانه که کاهگلی بود می‌پوشاندیم که باران آنها را خیس نکند. در شب نوروز این علف‌های خشک را در پشت بام خانه‌ها آتش می‌زدند.
افرازه به آداب و سنن مردم کردستان در شب نوروز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: مردم درهمه حال از یاد خدای خود غافل نمی‌شدند و در این شب نیز دعای خیر می‌کردند و می‌گفتند: «خدایا این آتش را به فال نیک بگیر و ما را از درد و بلا دور کن» و دور آتش با لباس کردی به «هه‌لپه‌رکی» می‌پرداختند. در گذشته از سروصدای آزاردهنده‌ترقه‌ها خبری نبود و فقط آتش روشن می‌کردند.
وی به سنت حسنه صله رحم اشاره می‌کند و می‌افزاید: روز نخست عید بزرگترهای خانواده منتظر فرزندان و نوه‌هایشان بودند که برای عید دیدنی به خانه آنها بروند. بچه‌ها برای پدر و مادرهایشان کارت تبریک درست می‌کردند و به آنها هدیه می‌دادند تا والدین به آنها عیدی بدهند.
افرازه عنوان می‌کند: بچه‌ها با شوق وصف نشدنی در این کارت می‌نوشتند: «نوروز شد، نوروز شد، گل در چمن فیروز شد/ نوروز نو باز آمده، قمری به آواز آمده/ نوروز نو باز آمده، بلبل به پرواز آمده/ بابا بده نوروزی‌ام، تا برخوری از روزی‌ام /‌ای مادر حوری سرشت، جای تو باشد در بهشت/ مادر بده نوروزی‌ام، تا برخوری از روزی ام/‌ای مادر حوری لقا، جان تو باشد جان ما» و پدر و مادرها این متن را می‌خواندند و به فرزندانشان عیدی می‌دادند.

میر نوروزی
این فعال فرهنگی استان با اشاره به آیین‌های نوروزی رایج در کردستان می‌گوید: در گذشته آیین «میر نوروزی» دراستان برگزار می‌شد. این رسم به این صورت برگزار می‌شد که به یک فرد خاصی اختیاراتی داده می‌شد که حکمرانی کند و دستور دهد و به‌صورت نمادین چند روز حکومت را به دست گیرد. این مراسم بیشتر جنبه تفریح و بازی داشت.
افرازه می‌افزاید: میر نوروزی نمادی از مردم سالاری بود که شهروندان آن را برگزار و نقش‌ها را به خوبی اجرا می‌کردند.
وی تصریح می‌کند: میر نوروزی این روزها دیگر به دست فراموشی سپرده شده است و فقط در تعدادی از روستاهای استان برگزار می‌شود. باید برای احیای این‌گونه آیین‌ها بیش از پیش تلاش کنیم و نگذاریم به دست فراموشی سپرده شوند.

کوسه گردی
این فعال فرهنگی استان می‌گوید: آیین دیگری که به مناسبت نوروز در کردستان برگزار می‌شد، «کوسه گردی» نام داشت. برای اجرای این آیین معمولا فردی را انتخاب می‌کردند و برایش ریش و سبیل درست می‌کردند و یک عصا به دست او می‌دادند و این فرد را با خود به دم در خانه‌ها می‌بردند و تقاضای عیدی می‌کردند. در این میان هر خانواده‌ای درحد توان مالی خود به این فرد مواد غذایی مانند شیرینی، گردو، تخم‌مرغ و انواع تخمه می‌داد.
افرازه می‌افزاید: در روستاهای استان نیز هنگام نوروز رسم براین بود که بچه‌ها از «کونا وجه» شالی را پایین می‌انداختند و تقاضای عیدی می‌کردند و اهالی خانه خوراکی‌هایی را که در روستاها مرسوم بود مانند کشک، برگ زردآلو، کشمش، گردو و تخم‌مرغ داخل شال می‌انداختند و کودکان آن را بالا می‌کشیدند.

تازه شدن طبیعت
وی می‌گوید: نوروز یعنی تازه طبیعت؛ یعنی ۳۶۵ روز را طی کرده‌ایم و پا به سال تازه می‌گذاریم و دنیا زنده می‌شود و گل‌ها و درختان شکوفه می‌دهند و جهان رنگ تازگی و نو شدن به خود می‌گیرد. نوروز یادآور این نکته است که همواره باید جان، جامه و جامعه‌ خود را پاک و سرشار از انرژی نگه‌داریم.
افرازه تصریح می‌کند: بهترین روش برای برای حفظ آداب و رسوم نوروزی دراستان این است که فرزندانمان را با آیین‌های نوروزی آشنا کنیم و برایشان توضیح دهیم که گرامیداشت نوروز به‌عنوان یکی از آیین‌های باستانی ایران، نشانه هویت و تمدن این مردم است و باید همیشه پاس داشته شود. نباید بگذاریم این آیین‌ها به دست فراموشی سپرده و زیر چرخ‌های مدرنیته از یاد برود.
وی با اشاره به تغییرات فرهنگی به وجود آمده در جامعه می‌افزاید: متأسفانه امروز به نام مدرنیته، درحال تخریب هویت فرهنگی خود هستیم. باید در این زمینه روشنگری و نسل جدید را آداب و رسوم کهن گذشته آشنا کنیم.

همشهری کردستان – سیده بشارت حسینی

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد