پژوهشگر دیواندره‌ای در ۴ جلد کتاب سنت ها، شرح حال مناطق باستانی و تاریخی این شهرستان را تدوین کرده است.

به گزارش بارانی خبر، کردستان دارای غنای فرهنگی و تاریخی است که باید این فرهنگ و تاریخ نشان داده شود. از آنجا که کتاب‌های تاریخی و فرهنگی می‌تواند نقش عمده‌ای در شناساندن تاریخ و فرهنگ اصیل مردم داشته باشد و از طرفی نماد هویت و حافظه یک جامعه است باید چاپ و انتشارآنها درنظر گرفته شود، زیرا این کتاب‌ها سبب هویت بخشی به مردم استان و معرفی و فرهنگ غنی هرمنطقه به علاقه‌مندان می‌شود.

با مطالعه این دست از کتاب‌ها به سهولت می‌توان تمام ابعاد فرهنگی مردم یک منطقه اعم از صنایع دستی، لباس‌های محلی، آلات موسیقی، کشاورزی و دامداری، پیشینه و بسیاری دیگر از مسائل مرتبط با فرهنگ مردم راشناخت.

این درحالی است که در استان برای مکتوب کردن و ثبت آثار تاریخی و فرهنگی اقدام چندان مناسبی انجام نشده است. در این میان برخی از پژوهشگران و دلسوزان استان اقدام به فعالیت‌هایی برای جمع‌آوری و ثبت آثار فرهنگی و تاریخی کرده‌اند.

یکی از این افراد «سیف الله کرمی» کارمند وزارت کشوراست که سال‌ها به عنوان کارشناس آمار و اطلاعات در فرمانداری دیواندره فعالیت کرده است. وی توانسته ۱۲۳ نوار کاست از کهنسالان منطقه درباره موضوعات فرهنگی، ادبی و تاریخی دیواندره جمع‌آوری کند. گفت و گوی همشهری را در این زمینه با این محقق و پژوهشگر دیواندره‌ای می‌خوانید.

• درباره وجه تسمیه «دیواندره» اطلاع چندانی وجود ندارد؛ شما در این باره چه نظری دارید؟

دیواندره پیشینه‌ای به قدمت کشور پهناور ایران دارد که در قدیم تابع بخش میران شاه سنندج بود. برای وجه تسمیه دیواندره برداشت‌های مختلفی شده است، اما به نظر با توجه به موقعیت مکانی آن ۲ تعریف بیشتر نمایان می‌شود؛ اول این که دیوان به معنی مرکز عدلیه و دادرسی است و دومی این که دیوان در زبان کردی به مجموعه خانه‌هایی گفته می‌شود که در داخل دره قرار گرفته‌اند.

• موقعیت جغرافیایی و قدمت تاریخی دیواندره چگونه است؟

درباره وضع جغرافیایی آن نیز باید اشاره کنم که دیواندره در فاصله ۱۰۰ کیلومتری سنندج با وسعت ۳۹۳۷ کیلومترمربع و با ۱۸۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا در ۴۷ درجه و یک دقیقه شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۳۵ درجه و ۵۴ دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد که از شمال با تکاب، از شرق با بیجار، از شمال غربی با سقز، از غرب با مریوان و از جنوب با سنندج همسایه است.
دیواندره دارای قدمتی به درازای تاریخ است و وجود آثار باستانی درغار «کرفتو» نشانگر وجود تمدن و حیات تا۲ هزار سال قبل از میلاد در این منطقه است.
زبان  مردم، کردی سورانی است و دارای لهجه اردلانی هستند. آداب ‌ورسوم و فرهنگ مردم این شهرستان برگرفته از آداب و فرهنگ آریائی‌ها بوده و هماهنگ با سایر مردم ایران مراسم ملی و مذهبی را نیز برگزار می‌کنند.
دیواندره دارای ۳ بخش مرکزی، کرفتو و سارال و ۸ دهستان شامل حومه، قراتوره، چهل چشمه، اوباتو، کانی شیرین،زرینه، سارال و کوله است. تعداد کل روستاهای تابعه دیواندره ۱۷۵ روستا و جمعیتی بالغ‌بر ۸۱هزارنفر است.

•  بنا بر اظهار نظرصاحبنظران در گذشته ایلات و عشایر در دیواندره زندگی می‌کردند؛ در این باره اطلاعاتی در دسترس دارید؟

 بله. در دیواندره قومیت‌ها و طوایف بزرگی چون سادات، گوران، گل باغی، تیلکوئی، جاف، منمی (مندمی) برازنده، خواجه وند، کلهر، زند و قال قالی وجود دارند که هریک به زیرمجموعه‌ها و عشیره‌هایی تقسیم‌بندی شده اند. اما این عناوین در دنیای کنونی در منطقه کمرنگ شده و صرفاً جنبه محلی دارد به طوری که امروزه هیچ وجه تمایزی بین افراد وجود ندارد و تمام اقشار همزیستی مسالمت‌آمیزی باهم دارند. این منطقه به عنوان یکی از مناطق استعمار ستیز بوده و مردمان آن همیشه درمرزهای کشور جان فشانی‌ها کرده‌اند. البته در زمان شاهان پهلوی و قاجاریه وبا توجه به تبعیدهای ظالمانه و اجحاف نسبت به حق مردم کردستان متأسفانه دیواندره هم به تأسی از سایر نقاط کردستان همواره در آماج و تیررس این شاهان قرار داشت. وجود و استمرار این قضایا سبب شد تا عشایر و طوایف غیور ما هم در مقابل یورش و تهاجم دولت‌های مرکزی مقاومت کنند. دراین میان جنگ‌ها و نبردهای جانانه عشایر دیواندره موسوم به جنگ هه وازو، جنگ مه ره ور و جنگ قراتوره و علاوه برآن جنگی دیگری در منطقه که منجر به بیرون راندن قوا و قشون روس‌ها شده بود اتحاد و هماهنگی طوایف این منطقه را یادآوری می‌کند . دلاوری و غرور و اعتماد به ‌نفس این طوایف سبب شده تا نسل امروز نیز به خود بیاید. همچنین دیواندره همواره مهد دلاوران و رشید مردانی بوده که ما باید میراث دار خوبی و لایقی برایشان باشیم.

•  برای ثبت این وقایع تاریخی و فرهنگی دردیواندره چه اقداماتی را انجام داده‌اید؟

ازآنجایی‌که علاقه‌ ویژه‌ای به تاریخ و شرح‌حال دیواندره داشتم، در این باره اقدام به انجام مطالعات میدانی و برداشت‌های محیطی ضمن مشاهده و گفت و گو در حد جمع‌آوری تاریخ شفاهی کردم. در نهایت حاصل ۱۷ سال تلاش و کوشش ۴ جلد کتاب به عناوین شناسنامه ایلات و عشایر شهرستان دیواندره، فرهنگ نام و تاریخ روستاهای دیواندره، مجموعه سنت، آداب‌ خاص منطقه دیواندره وشرح‌حال مناطق باستانی و تاریخی دیواندره بوده که مراحل تدوین و آماده‌سازی آن به پایان رسیده و در آستانه چاپ و نشر در داخل کشور است.

• منابع اصلی را از چه منبع‌هایی به دست آورده اید؟

ازآنجایی‌که متأسفانه آن‌چنان تاریخ مکتوب و مدونی از ثبت و معرفی منطقه دیواندره تابه‌حال تهیه و تدوین‌نشده است، لذاهر آنچه در اشتراکات و جمع‌آوری تاریخ منطقه از سوی من صورت گرفته حاصل تاریخ شفاهی و سینه‌به‌سینه است. در این راه بالغ‌بر ۱۲۳ نوار کاست ضبط ‌شده از زبان بزرگان و آگاهان محلی جمع‌آوری کرده‌ام. شرح‌حال تاریخی از ماحصل این کاست‌ها در ۴ نسخه کتاب و در ۷۰۰ صفحه تدوین شده است.

• برای بیشتر شناساندن دیواندره چه برنامه‌ای دارید؟

برای معرفی هرچه بیشتر دیواندره و بنا به پیشنهاد فریدون آقایی از فعالان مدنی و فرهیخته‌ منطقه، قراراست در مرداد جاری نمایشگاه و همایش بزرگی به‌صورت فرا استانی در این شهرستان برگزار شود که این حرکت کاملاً خودجوش و از سوی مردم فهیم و شریف دیواندره برگزار خواهد شد.

گفت و گو از هیوا محمدپور روزنامه همشهری کردستان

برای اطلاع از جدیدترین اخبار در کانال تلگرامی بارانی خبر کردستان عضو شوید

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد