مدیرکل امور اجتماعی استانداری کردستان، با اشاره به فعالیت حدود ۲۰۰ سازمان مردم‌نهاد فعال در استان، از نقش مهم سمن‌ها در تصمیم‌گیری‌های محلی و چالش‌های موجود در مسیر صدور مجوز و تأمین منابع مالی خبر داد

به گزارش بارانی خبر از سنندج ، کردستان از دیرباز بستر پرورش حرکت‌های مدنی و فعالیت‌های داوطلبانه بوده است، استانی که با وجود ظرفیت‌های بالای انسانی، فرهنگی و اجتماعی هنوز سهم واقعی خود را از توسعه اجتماعی و حضور سازمان‌ه ای مردم‌نهاد به دست نیاورده است. سمن‌ها در این سال‌ها کوشیده‌اند به عنوان بازوان اجرایی و فکری جامعه در حوزه‌های مختلف از محیط‌زیست و آسیب‌های اجتماعی گرفته تا زنان و جوانان ایفای نقش کنند اما در مسیر فعالیتشان با چالش‌های متعددی از جمله کمبود منابع مالی، محدودیت‌های ساختاری و بی‌توجهی به ظرفیت‌های محلی روبه‌رو بوده‌اند.

«هفته مشارکت‌های اجتماعی» بهانه‌ای شد تا سراغ سرکوت نجفی مدیرکل امور اجتماعی استانداری کردستان برویم، مدیری که معتقد است سمن‌ها باید نه در حاشیه‌ بلکه در متن سیاست‌گذاری‌های اجتماعی استان قرار گیرند نجفی ضمن اذعان به مشکلات موجود بر این باور است که توانمندسازی، شبکه‌سازی و ایجاد بسترهای قانونی شفاف می‌تواند مسیر پیش‌روی سازمان‌های مردم‌نهاد را هموار کند و آنها را از یک نهاد صرفاً اجرایی به یک شریک واقعی دولت در حوزه اجتماعی تبدیل نماید.این گفت‌وگو فرصتی است برای بررسی جایگاه فعلی سمن‌ها در کردستان، نقدها و انتقادات فعالان مدنی و نیز شنیدن برنامه‌های دولت برای حمایت از مشارکت اجتماعی است.

بارانی خبر: دفاع از مشارکت اجتماعی در شرایط امروز جامعه به چه معناست و شما چه تعریفی از آن دارید؟

نجفی: مشارکت اجتماعی یک تعریف مشخص دارد که در طول تاریخ با توجه به فراز و فرودهای اجتماعی بازتعریف شده است، اگر بخواهم ساده بگویم مشارکت یعنی مداخله، همکاری و همسویی نهادها و لایه‌های مختلف اجتماعی در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای امور، وقتی اعضای یک جامعه کوچک مثل یک روستا در تصمیم‌های جمعی دخیل می‌شوند هم کیفیت تصمیم‌گیری بالاتر می‌رود و هم خود مردم چون مجری آن تصمیم‌اند، ضمانت اجرایی پیدا می‌کند.

بارانی خبر: مهم‌ترین سیاست‌های استانداری کردستان برای حمایت از سمن‌ها و مشارکت اجتماعی چیست؟

نجفی: ما سرمایه اجتماعی در کردستان را یک ظرفیت بزرگ و مثال‌زدنی در کشور می‌دانیم، حتی رئیس‌جمهور هم بر این موضوع تأکید کرده‌اند که استفاده از مردم در مدیریت خودشان نوعی مشارکت واقعی است در همین راستا استانداری نیز با همین نگاه انتخاب شده و باور دارد که باید تصمیمات در سطوح خرد با استفاده از ظرفیت‌های محلی گرفته شود،سمن‌ها هم یکی از همین ظرفیت‌ها هستند، ما نخستین گام حمایتی‌مان این است که به آن‌ها مجوز مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها را بدهیم، یعنی بخشی از وظایف قانونی خودمان را واگذار می‌کنیم تا NGOها به نمایندگی از مردم اجرا کنند.

بارانی خبز: شما فکر می کنید نقش اصلی سمن‌ها در جامعه کردستان چیست؟

نجفی: سمن‌ها به عنوان حلقه‌های میانی، هم اعتماد مردم را دارند و هم می‌توانند با دستگاه‌های اجرایی ارتباط برقرار کنند این جایگاه باعث می‌شود که مردم راحت‌تر به آن‌ها اعتماد کنند تا به مدیران دولتی به همین دلیل هر چه کمتر به دولت وابسته باشند موفق‌تر خواهند بود
بارانی خبر: برخی سمن‌ها معتقدند وابستگی به دولت می‌تواند استقلال آن‌ها را از بین ببرد، نگاه شما به این موضوع چیست؟

نجفی: دقیقاً همین‌طور است نگاه ما این نیست که سمن‌ها را وابسته به حمایت‌های مالی کنیم ماهیت فکری سمن‌ها نباید به کمک مستقیم و بودجه‌های دولتی گره بخورد تجربه نشان داده سمن‌هایی که کمتر به منابع دولتی متکی بوده‌اند، موفق‌تر عمل کرده‌اند چون آزادی عمل بیشتری دارند و اعتماد مردمی هم به آن‌ها بالاتر است ما سمن‌ها را حلقه‌های میانی بین مردم و حاکمیت می‌دانیم که باید به آن‌ها اعتماد شود نه اینکه صرفاً با منابع دولتی اداره شوند.

بارانی خبر: در برخی مناطق، مردم بدون ثبت رسمی و اساسنامه هم به صورت خودجوش در کارهای اجتماعی مشارکت دارند، نگاه شما به این نوع فعالیت‌ها چیست؟

نجفی: بله، در بسیاری از مناطق کمتر برخوردار کردستان این موضوع وجود دارد مردم خودجوش در محله‌ها و روستاها گرد هم می‌آیند و مشکلاتشان را حل می‌کنند از برگزاری مراسم اجتماعی تا حمایت از آسیب‌دیدگان این نشان‌دهنده عمق سرمایه اجتماعی در استان است البته NGOهای رسمی هم با اساسنامه و مرامنامه فعالیت می‌کنند و ما با آن‌ها همکاری داریم اما آن فعالیت‌های خودجوش نیز ارزشمندند و بخشی از مشارکت اجتماعی محسوب می‌شوند.

بارانی خبر: حمایت‌های مشخص استانداری از NGOها در عمل چگونه است؟

نجفی: نخستین حمایت همان تسهیلگری و واگذاری بخشی از وظایف است‌ ما نمی‌خواهیم سمن‌ها را به مدل مدیریتی خودمان وابسته کنیم اگر منابع مالی وجود داشته باشد طبیعتاً کمک می‌کنیم ولی اصل ماجرا اعتماد و تفویض اختیار است در گذشته هم اگر رویدادی مثلاً تا ۸۰ درصد پیش رفته بود ما برای تکمیل آن سهم کوچکی گذاشته‌ایم تا کار روی زمین نماند.
بارانی خبر: آقای نجفی، اگر بخواهید تصویری روشن از وضعیت سمن‌ها در استان کردستان ارائه کنید، اکنون چند انجمن یا سازمان مردم‌نهاد فعال داریم؟

نجفی: مراجع صدور مجوز برای سمن‌ها در کشور متنوع است از وزارت کشور گرفته تا بهزیستی، ورزش و جوانان، نیروی انتظامی و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای مؤسسات فرهنگی هنری، بنابراین آمار همیشه متغیر است، در حوزه وزارت کشور و استانداری کردستان تاکنون حدود ۳۰۰ مجوز صادر شده اما همه این‌ها فعال نیستند بخشی از آن‌ها به دلایل مختلف تمدید مجوز نکرده‌اند یا غیرفعال شده‌اند ، برآورد ما این است که هم‌اکنون حدود ۲۰۰ انجمن فعال در استان در حال فعالیت‌اند که گزارش سالانه مجمع عمومی و انتخابات خود را برگزار می‌کنند و به صورت رسمی در چرخه فعالیت اجتماعی حضور دارند.

بارانی خبر: یعنی استانداری بر فعالیت این ۲۰۰ انجمن نظارت کامل دارد؟

نجفی: بله، اما سازوکار نظارت به شکل دستوری از بالا به پایین نیست ساختار سمن‌ها اقتضا می‌کند که تصمیم‌گیری از پایین به بالا باشد، یعنی خود انجمن‌ها پس از بررسی، رصد میدانی و مشورت با نخبگان و دانشگاهیان به یک طرح یا پروپوزال می‌رسند و سپس از ما درخواست هماهنگی یا مجوز می‌کنند وظیفه ما بیشتر تسهیل‌گری است تا اینکه برایشان وظیفه ابلاغ کنیم، مثلاً اگر یک انجمن بخواهد در حوزه خاصی فعالیت کند از استانداری یا فرمانداری می‌خواهد که هماهنگی‌های لازم با دستگاه‌های اجرایی صورت گیرد مثل تأمین سالن، اتوبوس، امکانات انتظامی یا پشتیبانی ما نیز به دستگاه‌های مرتبط اعلام می‌کنیم که همکاری کنند بنابراین هشتاد درصد فعالیت‌ها از خود سمن‌ها آغاز می‌شود و بیست درصد نقش ما پشتیبانی و هماهنگی است.

بارانی خبر: اما در مسیر فعالیت این سمن‌ها چه چالش‌ها و محدودیت‌هایی وجود دارد؟

نجفی: سمن‌ها مثل هر نهاد مدنی دیگر با چالش‌هایی روبه‌رو هستند، نخستین مشکل محدودیت منابع مالی است بسیاری از انجمن‌ها ایده‌های خوبی دارند اما در تأمین هزینه‌ها دچار مشکل می‌شوند، دومین چالش بوروکراسی اداری است گرفتن مجوز، تمدید پروانه و هماهنگی‌های میان‌دستگاهی گاهی آن‌قدر پیچیده می‌شود که انگیزه فعالان مدنی را کاهش می‌دهد، چالش سوم کمبود نیروی متخصص و آموزش‌دیده است برخی سمن‌ها بر اساس انگیزه مردمی شکل گرفته‌اند اما نیاز دارند در حوزه مدیریت، برنامه‌ریزی و ارزیابی توانمند شوند و بالاخره نگاه بخشی از دستگاه‌ها هنوز به سمن‌ها نگاه اجرایی صرف است در حالی‌که آن‌ها باید به عنوان بازوی فکری و حلقه میانی میان مردم و حاکمیت دیده شوند.
بارانی خبر: با توجه به گلایه‌ها‌ی سمن‌ها یکی از انتقادات جدی این است که فرآیند دریافت مجوز برای سازمان‌های مردم‌نهاد بسیار طولانی و پر از بروکراسی اداری است، آیا شما این موضوع را تأیید می‌کنید؟ و اساساً چه مدت زمان می‌برد تا یک انجمن بتواند مجوز فعالیت بگیرد؟

نجفی:طولانی بودن پروسه شاید بسته به تعریف افراد متفاوت باشد، ما در ساختار وزارت کشور و استانداری یک بازه‌ی مشخص برای صدور مجوز داریم اگر مدارک کامل، اساسنامه شفاف و اعضای مؤسس مدارک قانونی‌ را کامل ارائه دهند و فرآیند استعلام‌ها به سرعت انجام شود، این کار می‌تواند در یک بازه سه تا چهار ماهه به نتیجه برسد، اما بعضی وقت‌ها خود سمن‌ها مدارکشون ناقصه یا در اساسنامه‌شون ایراداتی وجود دارد یا استعلام‌های امنیتی و حقوقی به زمان بیشتری نیاز دارد لذا زمان طولانی‌تر به نظر می رسد.

بارانی خبر: یعنی شما می‌فرمایید مشکل اصلی از خود انجمن‌هاست و دستگاه‌های متولی در تأخیر نقشی ندارن؟

نجفی: نه، من نگفتم هیچ نقشی ندارند اما واقعیت این است که بروکراسی اداری در کشور ما یک چالش قدیمی‌ست، چه در حوزه صدور مجوز سمن‌ها و چه در سایر بخش‌ها، ما در استانداری کردستان تلاش داریم این پروسه را کوتاه‌تر شود، در چند سال اخیر جلسات کمیسیون ماده ۲ با نظم بیشتری برگزار می شود و ما سعی کردیم اگر نقصی هست سریع به اطلاع سمن برسونیم تا اصلاح شود.

بارانی خبر:با این وجود، برخی از سازمان های مردم نهاد می‌گن علاوه بر طولانی بودن پروسه، گاهی احساس می‌کنند نگاه امنیتی بیش از نگاه اجتماعی به آن‌ها وجود داره. آیا این نقد رو قبول دارید؟

نجفی: ما باید واقع‌بین باشیم فعالیت سازمان های مردم‌نهاد با اقشار مختلف مردم سر و کار دارد و طبیعتاً باید از سلامت ساختاری و شفافیت مالی و محتوایی آن مطمئن باشیم، اینجا بحث امنیتی به معنای محدودیت نیست به معنای اعتمادسازی برای خود جامعه است اما اینکه بعضی وقت‌ها ممکن است در سطح ملی یا استانی نگاه‌های سخت‌گیرانه‌تر وجود داشته باشه بله این انتقاد وارد هست و حتی در جلسات ملی هم بارها مطرح شده رویکرد وزارت کشور و خود استانداری این است که به سمن‌ها اعتماد کنیم و نگاه‌مون اجتماعی باشه نه صرفاً کنترلی.

بارانی خبر: آقای نجفی، روند صدور مجوز برای سازمان‌های مردم‌نهاد در استان چگونه است؟

نجفی: ابتدا هر فرد یا گروهی که قصد تأسیس سمن دارد باید درخواست بدهد، اگر این درخواست در حوزه کاری و تخصصی تعریف‌شده باشد، امکان صدور مجوز وجود دارد برای این کار فرم‌هایی طراحی شده که بر اساس تجربه و آزمون و خطاهای گذشته تهیه شده‌اند این فرم‌ها کمک می‌کنند تا ایده خام افراد به شکل ساختارمند تبدیل شود، به متقاضی می‌گویند جامعه هدف کیست، رسالت چیست و چه اقداماتی قرار است انجام شود، بعد از تکمیل فرم‌ها اعضای اصلی معرفی می‌شوند و مدارک جهت استعلام قانونی ارسال می‌شود مدت زمان صدور مجوز بستگی به دقت و پیگیری خود متقاضی دارد اگر مدارک کامل و به موقع تحویل شود نهایتاً سه تا پنج ماه طول می‌کشد اما متأسفانه بعضی افراد خودشان پروسه را طولانی می‌کنند مثلا پیش آمده کسی فرم گرفته و چند ماه بعد تازه مدارک ناقص آورده است.

بارانی خبر: گلایه دیگر سمن‌ها این است که نسبت به استان‌های دیگر، کردستان از حمایت مالی کمتری برخوردار است آیا این واقعیت دارد؟

نجفی: بله، این گلایه درست است در بسیاری از حوزه‌ها مثل فرهنگ و ورزش هم همین وضعیت را داریم دلیل اصلی این است که کردستان در گذشته یک استان اقتصادی نبوده و صنایع بزرگ مثل فولاد یا پتروشیمی نداشته است در استان‌های صنعتی، بنگاه‌های اقتصادی بزرگ مسئولیت اجتماعی خود را ایفا می‌کنند و به حوزه‌های ورزشی و اجتماعی کمک می‌رسانند، اما کردستان بیشتر نگاهش به مرکز است و وابستگی به بودجه کشوری دارد بر همین اساس بودجه‌ای که به ما تخصیص داده می‌شود کمتر است مثلا اگر استانی ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار دریافت کند برای ما بر اساس جمعیت و شرایط ۵۰ میلیون در نظر گرفته می‌شود حتی در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۳ هیچ بودجه مستقیمی در حوزه اجتماعی به استان تزریق نشده است آنچه بوده صرفاً منابع کوچکی برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام گذشته بوده که رقم قابل توجهی نیست.

بارانی خبر: استانداری برای رفع این نابرابری چه اقداماتی انجام داده است؟

نجفی: ما به صورت مداوم مکاتبات متعدد با سازمان امور اجتماعی کشور داشته‌ایم حتی در مواردی جواب گرفتیم که دیگر مکاتبه نکنید تقسیم بودجه ملی است و ما خودمان انجام می‌دهیم اما باز هم این کار را ادامه دادیم هدف ما این بوده که کردستان همیشه در مرکز توجه باقی بماند، علاوه بر مکاتبه کتبی‌در سفرهایی که به تهران داشته‌ایم به صورت حضوری با مسئولان وزارت کشور و سازمان امور اجتماعی صحبت کرده‌ و خود استاندار هم بارها در دیدار با وزیر کشور یا رئیس سازمان اجتماعی این مطالبات را مطرح کرده است.

بارانی خبر : با این شرایط آینده سمن‌ها در کردستان را چطور می‌بینید؟

نجفی:با وجود همه این محدودیت‌ها من آینده سمن‌ها را امیدوارکننده می‌دانم چون نیروی جوان و خلاق در استان زیاد داریم و ظرفیت بالایی در حوزه فرهنگی و اجتماعی وجود دارد. اگرچه بودجه‌ها محدود است، اما با شبکه‌سازی، آموزش و پیگیری می‌توانیم نقش سمن‌ها را پررنگ‌تر کنیم و آن‌ها را به شریک واقعی دولت در حوزه اجتماعی تبدیل کنیم.

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد