جاذبه های دیدنی و شگفت انگیزی در کردستان وجود دارد که با چندین بار دیدن و بازدید از آنها بازهم سیر نخواهید شد و هر بار از روایای مختلف به آن خواهید نگریست. غار کرفتو یکی از این جاذبه ها است که همانند یک دستگاه زمان ، بازدیدکننده را با  خود به عمق تاریخ خواهد برد.

در مسیر کرفتو

از خروجی دیواندره به سمت سقز ۲۳ کیلومتر حرکت می کنیم جاده ای اصلی را پیش رو داریم با رسیدن به دوراهی تکاب از سمت راست وارد جاده ای فرعی می شویم ۳۵ کیلومتر دیگر هم این مسیر را به سمت تکاب حرکت می کنیم بعد از آن از سمت چپ وارد جاده به سمت غار کرفتو خواهیم شد و بعد از مسافتی ۴ کیلومتری به غار کرفتو خواهیم رسید.

با توقف در محدوده پارکینگ غاری بلند قامت با وجود پنجره های رو به بیرون را خواهید دید که در نوع خود بی نظیر است، در اطراف غار با بهره گیری از طبیعت موجود سکوهای برای استراحت تعبیه شده است که در دل کوه قرار دارد.

هنرنمایی گذشتگان

این غار تلفیقی از هنر دست و طبیعت است که بعد از هزاران سال هنوز هم خود نمایی می کند در دوران مختلف سکونت در طبقات مختلف این غار وجود داشته است، با توجه به اینکه در آن دوران آپارتمان نشینی مرسوم نبوده است می‌توان غار کرفتو را به عنوان اولین آپارتمان مسکونی معرفی کرد. جالب است بدانید در دوره های مختلف انسان ها در این غار سکونت داشته اند که این سکونت ها باعث شده تغییراتی جالب در غار ایجاد شود. تغییراتی مانند اتاق های تو در تو، راهرو و دالان عبوری و … از این جهت می توان گفت غار کرفتو در میان غارهای دست کند از شهرت خاصی برخوردار است، غاری که از لحاظ بافت ساختمانی معماری بی نظیری دارد.

سکونت در دوران مختلف

تنها صبر و شکیبایی کنده‌کاران ماد توانسته چنین معماری باشکوهی را خلق کرده باشد. مشاهده تعداد زیادی اطاق و راهرو که در قلب کوهستان ایجاد شده و در طبقات مختلف مرتبط با همدیگر قرار گرفته، هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کند. بدون تردید نوع چکش و قلم مورد استفاده کنده‌کاران آهن بوده است.

مردمی که در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند از لشکرکشی‌های وحشیانه آشوریان هراس داشته و احتمالاً اقدام به ایجاد این قلعه در داخل یک غار طبیعی کرده‌اند.

دژ کرفتو در دوران‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این مسئله از سبک معماری مورد استفاده در آن و نیز از سنگ نگاره‌های روی دیوارها آشکار می‌گردد. بقایا و آثار متأخرتر از قبیل نوشته‌های یونانی و کتیبه‌ای مربوط به دوره اسلامی نیز وجود دارد.

در طبقه سوم دو درب در کنار هم وجود دارد که یکی از آنها ارتفاعی بلند و یکی هم ارتفاعی کوتاه تر دارد گفته می شود این اتاق محل اسکان پادشاه یا رئیس آن مجموعه بوده است و افراد عادی بخاطر اینکه با حالت تعظیم به خدمت پادشاه برسند از درب با ارتفاع کم وارد اتاق می شدند.

وجود کتیبه تاریخی در کرفتو

کتیبه تاریخی در غار کرفتو بر روی سر در یکی از اتاق‌ها در طبقۀ سوم کتیبه‌ای یونانی وجود دارد. در این کتیبه از الهه‌ای بنام هراکلس یاد شده و به همین دلیل برخی این غار را معبد این الهه نامگذاری کرده اند. در کتیبه چنین آمده است که: «آنجا هراکلس سکونت دارد باشد که پلیدی در آن راه نیابد  این خانه هراکلس است هرکسی در آن وارد شود در امان است». گرچه هنوز به صورت قطعی اثری قدیمی تر از دورۀ سلوکی در این غار نمی توان ارائه داد ولی شاید این غار از ادوار قدیمی تر مورد استفاده بوده که در دورۀ هلنی دوباره مورد توجه واقع شده است.آثار تاریخی کنار کرفتو آثار تاریخی دیگر کرفتو غار کانی میکائیل از هزارۀ چهارم قبل از میلاد در جهت شمال شرقی و در جانب دیگر کوه کرفتو، گورستان تاریخی کول تاریکه از هزارۀ اول قبل از میلاد و دورۀ مانایی نشان از سکونت انسان در ادوار مختلف تاریخی در نزدیک غار کرفتو است.

ایجاد مسیرهای طبیعی کرفتو

ساکنان غار با توجه به سردسیر بودن منطقه و بارش های فراوان مشکل تامین آب نداشته اند و همینک نیز در زیر یکی از صخره های نزدیک دهانه غار آبی گوارا از لابلای سنگ ها می گذرد و چون ریسمانی نقره ای به زمین می رسد. مسیر طبیعی غار در طول خویش دارای تفاوت های بسیاری است، به طوری که در برخی بخش ها علاوه بر وسعت خاص دالان ها و تالارهای طبیعی و ارتفاع زیاد سقف آنها، قسمت هایی وجود دارد که باید به حالت سینه خیز و به دشواری از آنها عبور کرد.

همین وضعیت خاص باعث شده افسانه ها و داستان های بسیاری در میان اهالی منطقه وجود داشته باشد و بسیاری از طلسم غار و نحوه ایجاد آن سخن به میان آورند.

در غار کرفتو، عوامل طبیعی باعث ایجاد تشکیل شبکه ای از حفره ها و دهلیزهای مرتبط با هم شده است که با سکونت انسان این فضاها جهت استقرار توسعه یافته است. ورودی غار از پاگرد پایینی آن حدود ۲۰ متر ارتفاع و نسبت به رودخانۀ فصلی پایین دره در جنوب غار حدود ۱۰۷ متر ارتفاع دارد. ستون فقرات غار حدود ۷۵۰ متر طول دارد و شاخه‌های فرعی متعددی از آن منشعب می‌ شود . در اکثر طبقات غار چاهای سنگی دیده می شود که کاربرد های متفاوت از جمله انبار آب و غله داشته اند.

زیبایی های اطراف کرفتو

یکی از زیبایی های نزدیک به غار کرفتو روستای تُرکان بُلاغ (مسعودآباد) است که علاوه بر طبیعت زیبا و بافت روستایی اصیل می توان برخی سنت های بومی را در بین ساکنان آن دید. کردستان، سرزمینی که سنگ هایش نیز عاشق می شوندموسیقی کردی سرشار از ظرایف و فنونی است که درد عشق عاشقان داغدار را گیراتر نماید.

این تنها در موسیقی کردی رعایت نشده و در همۀ ابعاد زندگی یک کُرد عشق به خدا، عشق به میهن، عشق به همنوع و عشق به طبیعت را می توان جستجو کرد.سنگ نگاره های کرفتو بقایا و آثار متأخرتر از قبیل نوشته‌های یونانی و کتیبه‌ای مربوط به دوره اسلامی نیز وجود دارد. با این وجود اکثرسنگ نگا‌ره‌های غار متعلق به دوره آخر ساخت و استفاده مردم از غار است.

سنگ نگاره های کرفتو

موتیف‌های موجود در غار کرفتو به نظر می‌آید تعدادی اسب و سواران، انسان، بزکوهی، گوزن، شتر، دست انسان، اشکال و تصاویر سمبلیک یا علائم نمادین را به تصویر کشیده‌اند. این تصاویردر بیشتر اطاق‌های کنده شده در دل غار دیده می‌شود.

متأسفانه بعضی از این تصاویر در زمان‌های اولیه بر اثر تغییراتی در معماری آن آسیب دیده‌اند. سنگ نگاره‌ها به سبب نوشتن یادگاری توسط بازدید کننده‌ها بیشتر صدمه دیده‌اند. به طور کلی سنگ نگاره‌های غار کرفتو بسیار شبیه به منطقه سارال با مو ضوعات بسیار مشابه می‌باشد. هنوز بسیاری از رمز و رازهای تاریخی این غار منتظر ذهن کنجکاو پژوهندگان است. گونه های گیاهی و جانوری پیرامون غار همچون عقاب سرطلایی و انواع چارپایان وحشی جزئی از ثروت طبیعی در منطقۀ حفاظت شدۀ عبدالرزاق کردستان محسوب می شوند.

ثبت جهانی

بعد از بهمن ماه سال ۱۳۱۸ که این غار در فهرست آثار ملی و در کنار ۸۰۰ اثر تاریخی کردستان که به ثبت ملی رسیده اند قرار گرفت اما متاسفانه با توجه به قدمت و دارا بودن تمام شرایط هیچ قدمی برای به ثبت جهانی رساندن آن برداشته نشد غار کرفتو از آثار بی‌ نظیری است که شاخص‌ها و پتانسیل‌های برای ثبت جهانی آن وجود دارد، در این راه باید تلاش‌های در داخل کشور برای تکمیل پرونده این اثر صورت بگیرد.

مردم کردستان علاقه زیادی به بازدید از غار کرفتو و حفاظت از آن را دارند به طوری که هرساله در اسفندماه در حرکتی خود جوش محوطه و داخل غار را از وجود زباله ‌ها پاکسازی می‌کنند تا مهمانان نوروزی با خاطره‌ خوبی از این غار بی‌نظیر دیدن کنند.

در هرجای ایران که باشید در سفر به کردستان اگر بازدیدی از غار کرفتو نداشته باشید مطمئنا فرصت مهمی را از دست داده‌اید.غار کرفتو در ۶۷ کیلومتری شهر دیواندره است که از جاده آسفالته و خلوت برخوردار است در محوطه این غار فعالیت های صورت گرفته است.در یک سال گذشته مقداری از نوشته‌های اسپری پاک شده است و سیستم نور پردازی غار تعویض و نوسازی شده است.در محوطه غار پارکینگ ، بوفه و سرویس بهداشتی وجود دارد و آلاچیق‌های طبیعی برای استراحت ساخته شده است.گفتنی است دو نفر به عنوان راهنما همیشه در محدوده غار کرفتو مستقر هستند.