با وجود تنوع زیستی و ظرفیت‌های طبیعی بی‌نظیر کردستان، این منطقه به دلیل مدیریت ضعیف و بی‌توجهی به قوانین زیست‌محیطی، در آستانه یک بحران زیست‌محیطی گسترده قرار دارد.

آقای دکتر کریمی، به نظر شما وضعیت کنونی محیط‌زیست کردستان به چه سمتی پیش می‌رود؟

وضعیت محیط‌ زیست کردستان زیاد تعریفی نیست. سال‌ها سوءمدیریت و بی‌توجهی به اصول زیست‌محیطی باعث شده است که ما اکنون با چالش‌های بزرگی مانند کاهش تنوع زیستی، آلودگی منابع آبی و تغییر کاربری زمین‌ها روبه‌رو باشیم. از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی جانوران و گیاهان، همچنین تأثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر این منطقه، تنها بخشی از مشکلات است. متأسفانه، اگر اقدامات جدی و فوری انجام نشود، در آینده‌ای نزدیک، شاهد آسیب‌های غیرقابل جبرانی خواهیم بود. افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها، همچنین خشکسالی‌های مکرر، سبب کاهش منابع آب و از بین رفتن پوشش گیاهی می‌شود که این خود باعث فرسایش خاک و کاهش زمین‌های کشاورزی خواهد شد.

 مهم‌ترین عوامل تخریب محیط‌ زیست در کردستان از دیدگاه شما چیست؟

مهم‌ترین عوامل را می‌توان در چند بخش خلاصه کرد: استخراج بی رویه معادن، قطع بی‌رویه درختان، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به منابع آبی، و شکار بی‌رویه. علاوه بر این، تغییر کاربری زمین‌ها از جنگل و مراتع به مناطق مسکونی و صنعتی، باعث تخریب زیستگاه‌های طبیعی و افزایش آلودگی هوا و آب شده است. این مشکلات در کنار نبود برنامه‌ریزی و نظارت کافی از سوی نهادهای مسئول، وضعیت را وخیم‌تر کرده است. یکی از نمونه‌های بارز این تخریب‌ها، توسعه مناطق صنعتی بدون ارزیابی‌های زیست‌محیطی لازم است که علاوه بر تخریب مستقیم محیط‌زیست، باعث جلب جمعیت‌های بزرگ به این مناطق و در نتیجه افزایش فشاری زیست‌محیطی بر منابع طبیعی شده است.

درباره دریاچه زریوار که یکی از گنجینه‌های طبیعی کردستان است، چه نظری دارید؟ مشکلات آن به کجا رسیده است؟

دریاچه زریوار یکی از زیباترین تالاب‌های ایران است که متأسفانه در معرض تهدید جدی قرار دارد. ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی به این تالاب، باعث افزایش غلظت مواد آلاینده و کاهش کیفیت آب شده است. همچنین، فعالیت‌های گردشگری غیرمسئولانه و ساخت‌وسازهای بی‌رویه در حاشیه تالاب، اکوسیستم آن را به خطر انداخته است. از بین رفتن پوشش گیاهی حاشیه تالاب و افزایش آلودگی‌های نفتی ناشی از قایق‌های موتوری نیز از دیگر مشکلات این تالاب است. به منظور حفاظت از این گنجینه طبیعی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای قوانین سختگیرانه‌تری هستیم که ورود فاضلاب‌ها و زباله‌ها به تالاب را ممنوع کنند و فعالیت‌های گردشگری را به شکل پایدار مدیریت کنند.

نقش نهادهای دولتی و محلی را در حفاظت از محیط‌ زیست کردستان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

متأسفانه، عملکرد نهادهای دولتی در این زمینه بسیار ضعیف بوده است. بسیاری از قوانین زیست‌محیطی اجرا نمی‌شوند و نظارت کافی بر فعالیت‌های مخرب وجود ندارد. حتی در برخی موارد، نهادهای دولتی خود در تخریب محیط‌زیست مشارکت دارند. به‌عنوان مثال، صدور مجوزهای بی رویه برای استخراج معادن در مناطق حساس زیست‌محیطی، یکی از این موارد است. علاوه بر این، عدم هماهنگی بین نهادهای مختلف و نبود بودجه کافی برای حفاظت از محیط‌زیست، مزید بر علت شده است. در برخی موارد، حتی پروژه‌های دولتی خود به تخریب محیط‌ زیست منجر شده‌اند، مانند پروژه‌های جاده‌سازی و توسعه شهرک‌های صنعتی که بدون ارزیابی‌های لازم زیست‌محیطی انجام شده است.

 آیا می‌توانید نمونه‌ای از اقدامات مثبت یا منفی دولت در زمینه محیط‌ زیست کردستان را ذکر کنید؟

نمونه‌های منفی بسیارند، اما یکی از موارد قابل‌ذکر، توسعه نامناسب صنایع و عدم رعایت ارزیابی‌های زیست‌محیطی در پروژه‌های زیرساختی است. این رویکرد نه‌تنها به تخریب محیط‌زیست منجر می‌شود، بلکه باعث از بین رفتن منابع طبیعی و کشاورزی منطقه نیز شده است. از سوی دیگر، برخی اقدامات مثبت مانند پروژه‌های آگاهی‌بخشی در سطح مدارس انجام شده است، اما این تلاش‌ها کافی نیست. از دیگر نمونه‌های مثبت می‌توان به برخی پروژه‌های حفاظتی در مناطق خاصی از جنگل‌ها و تالاب‌ها اشاره کرد، اما این پروژه‌ها به تنهایی و بدون پشتیبانی گسترده‌تر دولت، تأثیر چندانی نخواهند داشت.

 وضعیت جوامع محلی در ارتباط با محیط‌ زیست چگونه است؟ آیا مردم محلی نقشی در حفاظت از منابع طبیعی دارند؟

جوامع محلی در کردستان به‌طور سنتی ارتباط نزدیکی با طبیعت دارند و بسیاری از آن‌ها به‌دلیل معیشت کشاورزی و دامپروری، به منابع طبیعی وابسته‌اند. اما متأسفانه، به دلیل عدم آموزش و آگاهی‌بخشی کافی، بسیاری از این جوامع به‌طور غیرمستقیم در تخریب محیط‌ زیست مشارکت دارند. برای مثال، یا تغییر کاربری زمین‌ها از سوی کشاورزان محلی به‌دلیل نبود حمایت‌های لازم افزایش یافته است. یکی از مشکلات دیگر، ورود گردشگران بی‌رویه و غیرمسئولانه به مناطق بکر طبیعی است که با تخریب محیط‌ زیست و آلودگی مناطق طبیعی همراه است. برای حل این مشکل، نیاز به افزایش آموزش‌های زیست‌محیطی و حمایت‌های مالی و فنی از جوامع محلی داریم تا بتوانند به شکل پایدارتری با منابع طبیعی تعامل کنند.

به نظر شما چگونه می‌توان جوامع محلی را در حفاظت از محیط‌ زیست مشارکت داد؟

اولین گام، آگاهی‌بخشی و آموزش است. جوامع محلی باید اهمیت حفاظت از منابع طبیعی و تأثیر آن بر زندگی و معیشت خود را درک کنند. همچنین، ایجاد فرصت‌های معیشتی پایدار، مانند گردشگری مسئولانه، می‌تواند مردم محلی را به نگهبانان طبیعت تبدیل کند. دولت و نهادهای مسئول باید برنامه‌های آموزشی گسترده‌ای را در مدارس و جوامع محلی اجرا کنند و فرصت‌های شغلی جدیدی در بخش‌های پایدار مانند اکوتوریسم و کشاورزی پایدار ایجاد کنند. حمایت از پروژه‌های محلی مانند احیای جنگل‌ها و تالاب‌ها نیز می‌تواند به مشارکت بیشتر جوامع محلی کمک کند.

نقش فعالان محیط‌ زیست در کردستان چیست؟ آیا با چالش‌هایی مواجه هستند؟

فعالان محیط‌زیست در کردستان نقش بسیار مهمی در آگاهی‌بخشی و جلوگیری از تخریب طبیعت دارند، اما برخی برخوردها و بی توجهی ها به حضور آنها در سیستم های تصمیم گیرنده باعث دلسردی آنها شده است. این موضوع انگیزه فعالان را کاهش داده و بر تلاش‌های آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، نبود حمایت‌های مالی و قانونی از فعالان محیط‌زیست، فعالیت‌های آن‌ها را محدود کرده است. برای حل این مشکلات، نیازمند حمایت‌های قانونی بیشتر و ایجاد شبکه‌های حمایتی و مالی برای فعالان محیط‌زیست هستیم تا بتوانند به شکل مؤثرتری به فعالیت‌های خود ادامه دهند.

چه برنامه‌ها و سیاست‌هایی باید برای حفاظت از محیط‌ زیست کردستان اجرا شود؟

سیاست‌گذاری‌های دقیق و هدفمند باید در چندین حوزه انجام شود: اول، اجرای دقیق قوانین زیست‌محیطی و برخورد جدی با تخریب‌گران طبیعت. دوم، توسعه زیرساخت‌های مدیریت پسماند و فاضلاب. سوم، حمایت از جوامع محلی و فعالان محیط‌زیست برای مشارکت در برنامه‌های حفاظتی. و در نهایت، توجه به توسعه پایدار در تمامی پروژه‌های اقتصادی و صنعتی. علاوه بر این، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از تجربیات موفق دیگر کشورها نیز می‌تواند به بهبود وضعیت محیط‌زیست کردستان کمک کند. ایجاد بانک اطلاعاتی جامع از منابع طبیعی و نظارت مستمر بر فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی نیز از دیگر اقدامات ضروری است.

 آیا فکر می‌کنید هنوز می‌توان محیط‌زیست کردستان را نجات داد یا خیلی دیر شده است؟

 من معتقدم هنوز فرصت برای نجات محیط‌زیست کردستان وجود دارد، اما نیازمند اقدامات فوری و جدی است. همه اقشار جامعه، از دولت گرفته تا مردم و نهادهای مدنی، باید در این مسیر گام بردارند. تنها با اتحاد و همکاری می‌توان طبیعت زیبای این منطقه را برای نسل‌های آینده حفظ کرد. اولین گام، آگاهی‌بخشی و آموزش است تا مردم اهمیت حفاظت از محیط‌زیست را درک کنند. دوم، باید قوانین زیست‌محیطی به‌شدت اجرا شود و با متخلفان برخورد جدی صورت گیرد. سوم، توسعه و اجرای پروژه‌های پایدار مانند احیای جنگل‌ها و تالاب‌ها، مدیریت منابع آب و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. همچنین، جوامع محلی باید در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند و حمایت‌های مالی و فنی لازم برای تغییر به سمت معیشت‌های پایدار به آن‌ها ارائه شود. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود کردستان به دوران شکوه گذشته خود بازگردد و طبیعت زیبا و ارزشمند آن برای نسل‌های آینده حفظ شود.

این گفت‌وگو نشان داد که وضعیت محیط‌ زیست کردستان بسیار پیچیده و نگران‌کننده است. تخریب‌های گسترده، بی‌توجهی به قوانین و عدم مشارکت جدی جوامع محلی و مسئولان باعث شده است که طبیعت بکر این منطقه با خطرات جدی روبه‌رو شود. اما هنوز می‌توان امیدوار بود که با اقدامات مناسب و حمایت‌های همگانی، این منطقه به دوران شکوه گذشته خود بازگردد.

گفت و گو / هیوا محمدپور

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد