یادگیری زبان مادری به شیوه اصولی خواست همه مردم است. در چند سال اخیر آموزش زبان کردی در استان جایگاه خود را پیدا کرده است، به طوری که شاهد آموزش این زبان در دانشگاه‌ها هستیم.
در کنار دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌های زبان کردی نیز در استان فعالیت گسترده‌ای دارند.
« صانع زندی» یکی از فعالان عرصه آموزش زبان کردی است که مدرک کارشناس ارشد خود را در رشته زبان شناسی اخذ کرده است.
وی دلیل انتخاب این رشته را حضور در کلاس‌های آموزش زبان کردی می‌داند که انگیزه ورود به این رشته را برایش بیشتر کرده است. زندی از سال ۸۳ مشغول آموزش زبان کردی در آموزشگاه‌های سنندج است. گفت وگوی همشهری را با این مدرس می‌خوانید.

• شما کدام گویش زبان کردی را آموزش می‌دهید؟ ودلیل انتخاب این گویش چیست؟

گویش سورانی را آموزش می‌دهم. این گویش سال‌هاست که به عنوان گویش معیار در میان کردها ( به‌خصوص اغلب کردهای ایران و عراق) انتخاب شده است. همچنین به خاطر غنای ادبی نیز رواج دارد. هرچند گویش کرمانجی شمالی ( در اصطلاح شکاکی) نیز به عنوان گویش دوم در کنار گویش سورانی در مناطقی از کردستان و اغلب کردستان ترکیه وسوریه تدریس می‌شود.

• زبان کردی چند گویش دارد؟

تقسیم‌بندی ما در این زمینه متفاوت است و آن به دلیل تعدد گویش‌ها، چند بخشی بودن مناطق کردنشین از نظر جغرافیایی و برداشت‌های متفاوت از تعریف گویش در تمایز با لهجه و زبان است، اما به هرحال می‌توان زبان کردی را به ۴شاخه اصلی یا گویش تقسیم کرد.

• هریک از این گویش‌ها در چه منطقه‌ای رواج دارد؟

کرمانجی شمالی در میان کردهای ترکیه، سوریه، قسمت‌های شمالی کردستان ایران، عراق و کردهای خراسان ایران رایج است. کرمانجی جنوبی (سورانی)میان کردهای قسمت‌های میانی کردستان ایران مانند مهاباد، سقز، بانه، سنندج و کردهای شهرهای سلیمانیه، کرکوک و هولیر در کردستان عراق رایج است. همچنین گویش «کرماشانی – لری» شامل کردهای کرمانشاه، ایلام، قروه و بیجار در ایران و کردهای خانقین و مندلی در عراق می‌شود.
گویش «گورانی – زازایی» شامل کردهای جنوب مریوان، اورامان تخت، پاوه و نوسود در ایران و کردهای بیاره، تویله، زنگنه در عراق و گویش «زازایی» در ترکیه در شهرهای درسیم، خارپوت و ارزنجان است.

• علاقه مردم به یادگیری زبان کردی چگونه است؟

علاقه یک امر روانی است و عوامل گوناگون فرهنگی و اجتماعی بر آن موثر است که بحث در مورد آن را باید به متخصص آن واگذار کرد. اما آنچه من به عنوان یک مدرس زبان کردی و پژوهشگر زبانی به صورت میدانی مشاهده کرده ام در استان این امر با توجه به منابع و ابزارهای موجود از درجه کمی و کیفی قابل قبولی در میان طیف‌های گوناگون اجتماع برخوردار است.

• فردی که کردی حرف می‌زند چه مدت می‌تواند به طور کامل خواندن و نوشتن آن را یاد بگیرد؟

یک گویشور بومی زبان کردی برای یادگیری زبان کردی حدودا به ۳ تا ۵ ماه آموزش نیاز دارد. البته این زمان بسته به سن، سطح سواد و گویش می‌تواند متغیر باشد. باید توجه داشت که این زمان بر مبنای دو پیش فرض در نظر گرفته شده است: اول این‌که فرد مورد نظر گویشور بومی زبان کردی و دوم این‌که شخص قبلا زبان رسمی کشور را یادگرفته باشد؛در غیر این‌صورت این زمان از یک تا ۵ سال نیز متغیر است.

• باید از چه سنی کودکان را به آموزش زبان کردی ترغیب کرد؟

اگر ما زبان کردی را معیار و آموزش در یک کشور یا منطقه مدنظر قرار دهیم آن وقت گویشور فراگیری زبان را از بدو تولد آغاز می‌کند و داده‌ها را از محیط، خانواده، اجتماع و رسانه دریافت می‌کند.
یادگیری‎های آکادمیک از ۷سالگی و در سیستم آموزشی صورت می‎گیرد، اما اگر زبان کردی به عنوان زبان دوم گویشوران کرد زبان برای آموزش مدنظر قرار گیرد از نظر علمی از ۱۰ تا ۱۶ سالگی، سنی ایده‎آل برای یادگیری زبان دوم به حساب می‎آید. در ایران به دلیل شباهت‎های نوشتاری زبان کردی و فارسی می‎تواند در سنین پایین برای مخاطب ایجاد تداخل کند و هم یادگیری زبان کردی و هم یادگیری زبان فارسی را به عنوان زبان معیار دچار مشکل کند.
آنچه از نظر علمی اثبات شده است یادگیری به زبان مادری سریع‎تر، بهتر و طبعا دارای بازده بیشتری است.

• برای ترجمه زبان‌های زنده دنیا به زبان کردی باید به صورت ویژه آموزش دید؟

حتما. صرف نظر از این‌که ترجمه را هنر، فن و یا علم بدانیم آنچه انکار ناپذیر است این است که ترجمه نیاز به آموزش و یادگیری دارد، زیرا دارای نظام و اصول و روش است.
هرچند برخی ترجمه را علمی غیر قابل انتقال و دوره‌های آموزشی مترجمی در مراکز آموزش عالی را نیازمند تمرین، بازنگری و هدایت کارها می‌دانند، اما بخش بسیار اندکی از آن را نیز وابسته به آموزش مقولاتی می‌دانند. مسلما یادگیری اصول و فنون حاکم بر این مقوله، اشراف کافی و مناسب بر زبان‌های مبدا و مقصد را می‌طلبد. همچنین آشنایی و یادگیری علومی مانند معناشناسی از ابزارهای اساسی برای شروع کار ترجمه هستند.
به قول« نجف دریابندری» ترجمه نوعی آفرینش به معنی آسان کردن یک دشواری است. حال اگر یک دشواری را به دلیل ناآگاهی و ناتوانی خود دشوارتر کنیم نمی‌توان نام ترجمه بر آن نهاد. در کردستان به صرف یادگیری اصول اولیه خواندن و نوشتن گویش معیار (سورانی) دانش‌آموختگان حتی با وجود ایرادهای کلی در نوشتن و خواندن گویش معیار شروع به کار ترجمه می‌کنند. این امر نه به عنوان نقطه‌ای برای شروع دانش آموختگان و نه برای کمک به ادبیات زبان مقصد (کردی) نمی‌تواند مفید باشد.

• در کل وضعیت آموزش زبان کردی  را در کردستان چطور می‌بینید؟

وجود علاقه همگانی در میان گویشوران کرد زبان به عنوان بخش مهمی از فرهنگ و هویتشان، فعالیت‌های کانون‌ها و انجمن‌های ادبی فرهنگی که آموزش زبان کردی را به عنوان یکی از فعالیت‌های اصلی خود انجام می‌دهند، وجود افرادی توانا و از خودگذشته که بدون هیچ چشمداشت مالی حاضرند به مناطق گوناگون و حتی روستاهای دور افتاده برای آموزش زبان کردی بروند و وقت و هزینه خود را صرف آموزش زبان مادری شان کنند،سبب می‌شود به آینده آموزش زبان کردی دیدی خوشبینانه و امیدوارانه داشته باشیم.

  مشکلات آموزش زبان کردی
یک مدرس زبان کردی می‌گوید: برگزاری کلاس‌های آموزشی زبان کردی به عنوان یک رشته تحصیلی در دانشگاه کردستان موید این است که وضعیت آموزش زبان کردی در استان رو به بهبود است.
« صانع زندی» می‌افزاید: اما آنچه مشخصا به عنوان موانع موجود در راه آموزش زبان کردی نمایان است عدم حمایت مالی و پشتیبانی از مدرسان آموزش زبان کردی و فعالان این عرصه است. اخذ مجوزهای لازم برای برپایی کلاس‌های آموزشی از دیگر مشکلات در این زمینه است.

گفت و گو / هیوا محمدپور

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد