*سامان احمدی

رسانه ها از بدو پیدایش تا حال نقش حویش را در روند معرفی سرزمینی،آگاهی بخشی جامعه و تعالی اندیشه به زعم دانش و تجارب رسانه ای خویش ایفا نموده و با تکیه بر سرمایه های خویش به حیات خویش ادامه داده اند،هرچند در این مسیر نیز با چالش هایی مواجه گردبده اند.

 با ارزش ترین سرمایه برای نهاد رسانه، اعتماد عمومی است. این مهم زمانی حاصل و ادامه می یابد که سه اصل صحت، دقت و سرعت، اساس کار رسانه باشد.
صحت در کار رسانه ای یعنی تا زمانی که به تمام جوانب و چون و چرایی یک فرآورده ارتباطی اطمینان نداری، از ارسال آن روی خروجی خودداری کن، و دقت یعنی ملاحظه همه ابعاد کار و دروازه بانی صحیح و جامع ، و سرعت انتشار محتوای رسانه ای در اولین فرصت، و این سه با هم و همراه هم، و تفکیک ناپذیرند و اگر جز این باشد، رسانه حتما «اعتماد عمومی» را از دست خواهد داد.
بی شک رسانه به قدرت تعلق ندارد. یک نهاد مستقل است و افکار عمومی را نزد قدرت نمایندگی        می کند چرا که رسانه ای که بدیهیات را برای رضایت قدرت، نفی می کند و منکر می شود و به تطهیر آن از خطاها می پردازد و توجیه گری پیشه می کند، اعتباری نزد مخاطب ندارد.
” نقد ” و بخصوص “نقد قدرت ” وظیفه اول رسانه است. رسانه را نمى توان از این وظیفه ذاتی به هر ترتیب اعم از تهدید و یا تطمیع ، مستقیم و یا غیر مستقیم بازداشت ، که  قطعا شرط اصلى آن “استقلال رسانه “است. 
این سوال اساسی همیشه برای اهالی رسانه وجود دارد که ” چرا باید آن چیزی را بنویسیم که در نگاه قدرت است ، و چرا باید همیشه نوشته هایمان را با معیارهای قدرت تطبیق دهیم و تنظیم کنیم و چرا خود ممیزی امروز درد بزرگى در میان ما است ؟” 
اخبار  ضرباهنگ لاک پشتی توسعه، وقوع آسیب های اجتماعی مکرر در بستر جامعه، بارز بودن خط فقر و فلاکت ، وضعیت اشتغال و سرمایه ، بهانه های خبری(news peg) در پیش روی ما و برای سنجش‌ میزان تعهد رسانه ها به سه اصل حیاتی و اساسی پیش گفته است. 
هر رویدادی در پیرامون یک رسانه،فرصتی برای آگاهی بخشی،تقویت و تنویر افکار عمومی و تحقق یک رسالت تحت عنوان مسئولیت اجتماعی است،لذا تعهد و تقید به کار اصلی رسانه ای در نشر و بازنشر  رویداد به جای انکار و هدایت صحیح افکار عمومی از ماهیت آن می تواند شفافیت اطلاع رسانی را به دنبال داشته باشد و به عبارتی مدیریت واقعیت و حقیقت امر  یک رویداد با اطلاع رسانی تخصصی(علم روزنامه نگاری) ،وظیفه ذاتی رسانه را نشان خواهد داد .

از ویژگی های بارز اخلاقی جامعه ایرانی،احترام متقابل،احساس ظریف و بی آلایش و اعتماد فراتر از چارچوب در مراودات و تعامل های روزمره است  و این خصیصه جامعه هدف رسانه ای می تواند هم فرصت قلمداد گردد و هم تهدید،فرصت از این حیث که می توان در فضایی سرشار از محبت و مهرورزی هم شریک سور لود و هم غمخوار سوگ جامعه و تهدید از آن جهت که شیطنت در جهت مصادره نمودن برای نفع فردی یا منافع گروهی از این اخلاق عمومی بارها خواسته و ناخواسته صورت گرفته است و هزینه جبران ناپذیری را برای رسانه ایجاد نموده است. قطعا رسانه ای که قائل به ادای وظیفه حرفه ای باشد باید تبلور فرصت ها و نافی تهدیدها باشد.
یکی از آفات تهدید کننده ماهیت محتوایی رسانه تکیه زدن بر اصل شهرت چهره ها فارغ از تعیین هدف رسانه ای و نشر آن از تریبون آگاهی بخشی جامعه است ،به عبارتی نزد افکار عمومی نشان دادن مدیر و مدیران شهری و نمایندگان مجلس با کُت و شلوار در میان گِل ولای سیل فقط یک شوآف و کار بنگاه های تبلیغاتی است و مخاطبان این را خوب می دانند. 
اعتماد به رسانه، مفهوم جدیدی نیست، اما با ابداع و توسعه اینترنت و شکل‌های جدید رسانه(پدیده شبکه های اجتماعی فضای مجازی)، صرفاً به مفهومی مهم‌تر از پیش بدل شده است.  مهمترین کارکرد رسانه ها که اعتبار رسانه را به همراه می آورد و افزایش اعتماد مخاطب را موجب می شود، کارکرد خبری آن هاست و اگر رسانه‌ها به عنوان واسطه‌ای صادق بین واقعیت ها ومردم عمل کنند، نزد مخاطب اعتبار کسب می‌کنند و مورد اعتماد خواهند بود.
همچنین اگر رسانه ای پیام خودش را در قالب مورد پذیرش جامعه شکل دهد، مخاطب او را خواهد پذیرفت و برایش اعتبار قائل می شود.در بحث اعتماد به رسانه رعایت مولفه هایی چون ؛ دوری از تفاسیر یکسویه، پرداختن به رویدادها از زوایای مختلف، تغییر درنوع دروازه بانی، دوری ازاغراق و تناقض‌گویی، پرهیز از انعکاس ابهام آمیز موضوعات، دوری از تحریف و ممیزی ضروری است. 
در عصر حاضر که رسانه ها برای بدست آوردن  مخاطب بیشتر به رقابت با یکدیگر پرداخته اند، مخاطبان امکان انتخاب پیدا کرده اند، مخاطب فعال است، و رسانه ها در این بین برای به دست آوردن مخاطبان بیشتر با هم به رقابت می پردازند.در چنین وضعیتی رسانه های جریان اصلی به عنوان نهادی که ضمن بر دوش داشتن وظیفه اطلاع رسانی رسمی، یکی از وظایف شان کسب اعتماد عمومی به نظام است.
با این وصف؛آیا اعتماد عمومی به رسانه های رسمی حفظ می شود، یا اینکه باید بپذیرند مرجعیت خبری همچنان در دست رسانه هایی بیگانه و به دور از دانش روزنامه نگاری باشد.کارکرد این دسته رسانه ها که بهتر و درست است آنها را از اینجا «شبه رسانه» بنماییم برپایه تحلیل محتوا و رویکردهای آشکار و پنهان آنها نشان می دهد که عموم شان کارکرد حزبی یا وابستگی به جریان خاصی دارند. هر حزب واقعی در جامعه مردم سالاری چهار کارکرد اصلی دارد که عبارتند از کسب قدرت از راه‌های دموکراتیک، حفظ قدرت از راه‌های دموکراتیک و ارتقای دموکراتیک آن و واگذاری قدرت در صورت عدم اقبال عمومی به شکلی دموکراتیک ، که با کارکردهای رسانه به لحاظ روح حاکم بر آن که رسانه را «قوه مردم» و نماینده و ناظر افکار عمومی می داند، مغایر است. اصلاح طلب، اصول گرا، معتدل و واژه‌های امثال آن که به فرهنگ سیاسی تعلق دارد، واژه های حزبی هستند. رسانه نمی‌تواند خطوط سیاسی و حزبی و حتی ایدئولوژیک را تبلیغ کند که در غیر این صورت باید آنرا «پروپاگاندا» دانست که قاعده کار رسانه های حزبی است. 
رسانه هایی که احزاب منتشر می کنند باید همانطور که در قانون مطبوعات ایران هم آمده است، تعلق حزبی را آشکار به استحضار مخاطب برسانند. این حق مخاطب است که بداند آنچه رسانه به او عرضه کرده و می کند، دیدگاه‌های حزبی است و از کانالی که افکار حزبی آنرا احاطه کرده، عبور کرده است . رسانه نهادی مستقل است که کارکردهای خود را دارد. « منافع عمومی- در نگاه جهانی» و « منافع ملی – در نگاه ملی» آن چیزی است که رسانه بدنبال آن است و محدود به منافع حزبی و جناحی نمی شود. نهاد رسانه ناظر بر همه ی امور از جمله فعالیت دولت ها است. این یک اصل اساسی و ذاتی برای کار رسانه است که قرنهاست در جوامع مردم سالار، که رسانه در آنها نماد دموکراسی شناخته شده، پذیرفته شده است. 
رسانه رکن چهارم دموکراسی است.«جامعه‌ای امنیت دارد که در آن رسانه‌ها مستقل، آزاد، جستجوگر و به یک کلام ناظر همه ی امور و جوانب  باشند. جامعه ای که خبرهای دقیقش را از بیرون مطالبه کند، جامعه ای نا امن است، جامعه ای که نتواند به رسانه‌هایش اتکا کند، جامعه‌ای نا امن است و اینجاست که باید بنیه ملی رسانه ها را تقویت کرد. 
بنیه ملی رسانه ها در جامعه‌ای تقویت می شود که در آن نگاه امنیتی به رسانه وجود نداشته باشد، ارباب قدرت برای حفظ و تسری آن به همه ی جهات، « بولتن های حزبی» را با رانت دادن در اختیار نگیرند و رسانه آزاد باشد در چارچوبی منطقی و علمی از قانون، سنت و عرف به فعالیت حرفه ای خود بپردازد و در این چارچوب قدرت و کارکردهای آنرا نقد کند .در چنین جامعه ای که یک شرط اساسی آن این است که در آن هیچ کس و نهاد و سازمان «معصوم » نیست، دولت‌ها نمی توانند به هیچ عنوان در حوزه نشر ( هر شکل آن) فعالیت داشته باشند. اینکه می گوییم رسانه مستقل است و باید باشد، اینکه رسانه آزاد نماد مردم سالاری است و اینکه در قوانین هم استقلال آن مورد تاکید قرار گرفته و اینکه رسانه افکار عمومی را نمایندگی می کند و ده‌ها دلیل و برهان دیگر، یعنی اینکه : رسانه یک «قوه مستقل » است. اصل استقلال و تفکیک قوا حکم و ایجاب می کند که رسانه مستقل بماند و اجازه دخالت دیگر قوا را در وظایف و کارکردهای خود  ندهد.
نظام های مردم سالار وابسته به افکار عمومی، نظام های قدرتمند در جهان امروز هستند. آنها حمایت افکار عمومی را قدرت واقعی خود می دانند و لذا سازنده مقبول هستند. 
در ایران دخالت های دولت در حوزه نشر عمومی و رسانه به رغم ممنوعیت و محدودیت‌های در نظر گرفته شده در قوانین که دولت را به مفهوم کلی آن از انتشار رسانه در حوزه عمومی باز می ‌دارد، و نیز قوانین ضد انحصار، صراحتا غیر قانونی است و دولت نمی تواند بنگاه دار رسانه ای باشد. در آمد و رفت دولت‌ها در ایران طی نزدیک به نیم قرن اخیر،  آنکه و آنچه  بیش از همه آسیب دیده،وجاهت، اعتبار و مقبولیت آن مخدوش شده، رسانه است.
قابل انکار نیست که مرجعیت خبری و حتی سرگرمی مردم ما در سایه بنگاه‌های غیر حرفه ای حاکم در شبکه های اجتماعی فضای مجازی است و رسانه های محق و رسمی نتوانسته اند حتی در قامت یک کانال خبری در فضای مجازی مقبولیتی عام را به همراه داشته باشند.
یکی از گرایش های اصیل که ریشه در سرشت انسان دارد، گرایش به سوی حقیقت است. آدمی به طور فطری جویای حقایق است و هر چه این جنبه بیشتر پرورش یابد، به همان اندازه برای ادراک حقایق، دفاع از حق و حق گرایی شوق بیشتری می یابد.
این انگیزه نیرومند سبب می شود که بشر پرده های جهل را کنار بزند و از تاریکی نادانی، به روشنایی معرفت برسد و به رشد معنوی و فکری نایل آید. در تعالیم اسلامی به پرورش این میل مقدس درونی توجه شایانی شده است و در نظام تربیتی این آیین، توجه به بصیرت و حقیقت و پرهیز از آفات آن، جایگاه ویژه ای دارد و تحقیق این مهم ها و پاسداری از ارزش های مبتنی بر آن، از جمله وظایف رسانه هاست. 
خبر در عصر اطلاعات حکم گلوله را دارد، خبرها سمت و سوء افکار و عقاید جامعه را در طول زمان تغییر می دهند. و ارزش ها را دچار دگرگونی می کنند. پس تهیه ی و ارائه خبر از الزامات هر جامعه ای می باشد که باید جامع، شفاف و صحت داشته باشد تا بتوان بر آن تکیه کرد. خبرنگاران برای تهیه خبر وظایفی دارند  که هم قانون و هم عرف و سنت آنرا پذیرفته و بدیهی است که وفق همان قانون، مجازات هایی را نیز برای نقض کنندگان و تحدید کنندگان آزادی فعالیت رسانه ها در نظر بگیرد و مقرر نماید.

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد