به گزارش بارانی خبر به نقل از  زنان بیدار– محمد حسینی؛ در چند دهه اخیر، نهاد خانواده در جهان تحولات گسترده‌ای داشته است. ریشه‌های این تحولات را باید در انقلاب جنسی اواخر دهۀ ۱۹۶۰ در کشورهای آمریکایی و اروپایی جست‌وجو کرد. این انقلاب به تدریج به تغییر گفتمان جنسی و تغییر اساسی در نگرش‌ها، اخلاق و رفتار جنسی در بسیاری از کشورهای غربی منجر شد. ازدواج سفید، همخانگی  یا زیست مشترک همراه با رابطۀ جنسیِ بدون ازدواج رسمی و قانونی، محصول انقلاب جنسی دهۀ ۶۰ میلادی است. ایران از تغییرات اجتماعی فرهنگی اتفاق افتاده در جهان مصون نمانده است، به گونه ای که خانواده های ایرانی نیز در صدسال اخیر با قرار گرفتن در فرایند نوسازی در عرصه های گوناگون و از جمله مناسبات بین دو جنس، در فرایند کشمکش فرهنگی میان الگوهای سنتی و مدرن، وارد مرحله انتقالی شده اند و ضمن حفظ برخی از عناصر سنتی خود، برخی از ویژگی های جامعه جدید را نیز دریافت کرده اند که یکی از این ویژگی ها، پیدایش الگوهای نوین غربی، از جمله هم خانگی بدون ازدواج است. بی تردید، هم خانگی بدون ازدواج به عنوان رابطه زناشویی ثبت نشده، غیر رسمی و غیر مشروع در جامعه ما الگویی ریشه دار و فراگیر به شمار نیامده و در واقع پدیده ای نوظهور است که بر حسب گزارش های رسانه ای و گفت وگوهای انجام شده در محافل گوناگون به عنوان پدیده ای مطرح و تا حدی رو به گسترش، به ویژه در کلان شهرها و مناطق مهاجر پذیر و احتمالا در میان نسل جوان، طبقات نوخاسته، و مناطق برخوردارتر شهری احساس می شود.

از بطن تحقیقات معدودی که در باره این پدیده اجتماعی صورت گرفته، این موضوع بخوبی قابل مشاهده است که ازدواج سفید در میان طبقه دانشجویان و جوانان در کلان شهرها بیشتر اتفاق می افتد. با توجه به خیل عظیم دانشجویانی که از شهرستان راهی کلان شهرها می شوند علل و شرایط متعددی برای تن دادن به این گونه روابط وجود دارد. کمرنگ شدن باورهای مذهبی، عدم نظارت در حریم خصوصی و عمومی و درک آزادی بیشتر در کلانشهرها، فردگرایی بیشتر، دید آرمانی و کمالگرا به ازدواج رسمی، باورهای فمنیستی، عدم نظارت والدین، دید منفی به ازدواج رسمی، هزینه های سنگین ازدواج، رکود اقتصادی و بیکاری گسترده، سبک زندگی غربی، شیوه های جدید آشنایی و شبکه های اجتماعی مجازی از مهم ترین دلایل ازدواج سفید در میان نسل جوان بویزه دانشجویان در ایران می باشد.
روابط در ازدواج سفید سیال و زودگذر می باشد. پیامدهای حقوقی و اجتماعی ویژه ای برای زوجین همخانه وجود دارد که این پیامدها برای زنان بیشتر می باشد. مهمترین پیامد این نوع سبک زندگی طرد شدن از سوی خانواده و جامعه می باشد. از سوی دیگر علاوه بر آسیب ها و خطرات جانی و مالی و احتمال بیماری های مقاربتی، پیامدهای حقوقی نیز وجود دارد. در جامعۀ ایران به دلیل غیرشرعی بودن ازدواج سفید و با تأکید بر مادۀ ۱۰ قانون اساسی مبتنی بر تسهیل ازدواج اخلاقی و اسلامی از ازدواج سفید جرم‌زدایی شده است. از این رو زوجینی که ازدواج سفید را برگزیده‌اند، تحت عنوان روابط نامشروع و عدم ثبت ازدواج به حبس و شلاق و جریمۀ مالی محکوم خواهند شد. حق نفقه، ارث، حضانت فرزندان و… برای این زوجین تعریف نشده است و در این میان اگر فرزندی به دنیا آید، براساس مادۀ ۸۸۴ قانون مدنی ولد الزنا محسوب می‌شود.

به تازگی کامیل احمدی، مردمشناس مهابادی تحقیق جامعی دربارۀ ازدواج سفید در سه کلان‌شهر تهران، مشهد و اصفهان انجام داده است. وی بیان می دارد. همخانگی یا زیست مشترک بدون ازدواج رسمی که به عنوان الگوی مدرن روابط زن و مرد و بدیلی برای ازدواج رسمی از سمت جوانان انتخاب شده است، نتیجۀ تغییرات اجتماعی محسوب می‌شود و در سایه و زیر پوست کلان‌شهرهای ایران در حال گسترش است. یافته‌های پژوهش وی  حاکی از آن است که عوامل محیطی (شرایط اقتصادی، ساختار اجتماعی، چارچوب قانونی و رسمی)، عوامل مداخله‌گر (شرایط خانوادگی، کم‌رنگ شدن نظارت، زیست در مهاجرت) و عوامل زمینه‌ای (تجربۀ رابطه و جهان‌بینی فردی) عوامل مؤثر در ازدواج سفید هستند. پدیدۀ محوری در این پژوهش، به وجود آمدن تغییرات ارزشی و هنجاری در سبک زندگی افراد و کنش راهبری آنان و تعدد و ناپایداری در روابط بود. همچنین رنگ باختن کلیشه‌های جنسیتی، آزادی انتخاب، بی‌میلی به ازدواج رسمی، طرد اجتماعی و نبود حمایت و ترس از پیگرد از مهم‌ترین پیامدهای ازدواج سفید در ایران شناسایی شدند.
راهکارهای کلان اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی برای کاهش این پدیده نوین اجتماعی و کارکردها و پیامدهای منفی آن وجود دارد اما آنچه از اهمیت ویژه برخوردار است پذیریش موجودیت و افزایش چشمگیر این نوع سبک زندگی می باشد. تا زمانی که این موضوعات از سوی حاکمیت انکار شود، شناسایی ابعاد و علل و پیامدها و راهکارهای کاهش آن موضوعیت نخواهد یافت و بسترسازی فرهنگی، آگاهی‌رسانی، آموزش عمومی‌ و تخصصی در این زمینه صورت نخواهد گرفت.

محمدحسینی عضو شورای سردبیری زنان بیدار