بارانی خبر، کاهش بارندگی زمستانی در کردستان و اطلاع از وضعیت جوی منطقه دیواندره سبب شد تا با «هاشم حسینی » دانشجوی دکترای جغرافیا و کارشناس هواشناسی سینوپتیک گفت و گویی انجام دهیم که در ادامه می‌خوانید.

• علت کمبود بارش‌های زمستانی در این روزها چیست؟ آیا وضعیت به همین منوال خواهد بود؟

تمامی بارش‌های منطقه ما ناشی از الگوهای کم‌فشار و پرفشاری است که بر کره زمین سیطره انداخته است. غالبا الگوهای کم فشاری که از ناحیه مدیترانه نشأت گرفته سبب بارش در استان خواهد شد. این الگو می‌تواند با نفوذ سامانه‌های شمالگان و سامانه‌های جنوبی و جنوب غربی تشدید یا تضعیف شود. در مقابل آن الگوهای پرفشار به ویژه در فصول سرد بیشتر سبب نشست هوای سرد و پایدار می‌شود که این روزها روی بیشتر نواحی ایران چهره افکنده است و بانی وارونگی دما و پدیده آلودگی در شهرهای بزرگ شده است. عدم نفوذ سیستم کم فشار و سد شدن آن توسط سیستم پرفشار که پدیده «بلاکینگ امگا» نامیده می‌شود، دلیل اصلی پایداری هوا و عدم وقوع بارندگی در این روزها بوده است که این مورد فعلا مقطعی است به طوری که در اوایل بهمن شاهد بارندگی‌های خوبی در استان خواهیم بود.

• امسال خشکسالی هم در استان خواهیم داشت؟

ممکن است که خشکسالی نداشته باشیم، ولی هنوز به عنوان سالی خشک در استان یاد می‌کنند. هر وقت مجموع بارش یک سال از میانگین بارش سالانه در بازه طولانی مدت در یک منطقه کمتر باشد، خشکسالی داریم. گاهی سال‌های با بارش مناسب نیز نمی‌تواند کمبود آب مربوط به یک دوره خشکسالی را جبران کند. با وجود این‌که در برخی از سال‌های اخیر ترسالی نیز داشتیم هنوز کمبود آب یک دهه اخیر در استان جبران نشده است.
این امر با افزایش بی رویه مصرف آب‌های زیرزمینی و استحصال آب و همچنین نبود الگوی صحیح مصرف در استان تشدید می‌شود. بارش‌های چند سال اخیر به ویژه در سال ۹۰ و۹۴ تقریبا مناسب بود، ولی بارش‌ها باید چندین سال بیشتر از حد نرمال باشد تا این‌که تعادل میانگینی بارش‌های استان پایدار شود. در ضمن امروزه تعریف خشکسالی نباید مثل سابق باشد، زیرا باید مصرف آب و هدر رفت آب نیز در آن گنجانده شود، چون در آینده‌ای نه چندان دور خواهیم دید که علی رغم بارش‌های زیاد و سنگین باید برای ذخیره جرعه‌های آب تلاش شود.

• چرا برخی از مردم دماهای گزارش‌شده هواشناسی را باور ندارند؟

در این زمینه به طور کلی ما دو نوع دمای هوا داریم؛ دمای هوا مربوط به ادوات هواشناسی که از طریق دماسنج خشک اندازه‌گیری می‌شود. دمای هوای احساسی که سنسورهای بدن ما آن را احساس می‌کند و به واقع با دمای خشک متفاوت است. با توجه به استانداردهای سازمان جهانی هواشناسی دمای هوا باید در شرایط واحد و استانداردی اندازه‌گیری شود. چون‌که قد متوسط انسان ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی متر است، بنابراین ارتفاع دماسنج نیز در همین حوالی است. اساسی‌ترین وضعیتی که دماسنج باید در آن شرایط قرار بگیرد این است که در جعبه‌هایی قرار داده شود که نورخورشید، رطوبت، باد و هیچ عامل محرکی به جز جنبش مولکول‌های هوا روی آن تاثیر نداشته باشد.
این جعبه‌ها جعبه اسکرین نامیده می‌شوند که تاثیر این عوامل را به حداقل ممکن می‌رساند و دمای قرائت شده در این شرایط دمای واقعی هوا خواهد بود. بنابراین مردم عقیده دارند در زمستان برای مثال دما ۲۰- درجه سانتی گراد بوده در حالی که در گزارش هواشناسی مثلا ۱۱- درجه بوده است. برعکس در تابستان همیشه شرایط حادتر را احساس می‌کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل آن نیز تاثیر باد بر بدن انسان است که روی دماسنج هواشناسی تاثیری ندارد. هنگامی که هوا سرداست باد سبب می‌شود که ما سردتر از آن دمایی را قرائت ‌کنیم که حس می‌کنیم.
باد در فصول سرد هرچقدر بیشتر باشد دمای احساسی را بیشتر پایین می‌آورد که با توجه به توپوگرافی پیرامون این عامل شدت یا ضعف می‌گیرد. برای مثال در زمستان در یک دشت مرتفع همانند «زرینه اوباتو» یا روستای« تازه‌آباد آصف» در معرض هوایی قرار می‌گیریم که دمای هوا را خیلی سردتر احساس می‌کنیم.

• پیش‌بینی‌های هوا چگونه انجام می‌شود و دقت آن چقدر است؟

پیش‌بینی‌های هوا امروزه مطابق با آمار و گزارش‌های شبکه ایستگاه‌های جهان و الگوی‌های فشار ترازهای مختلف جو و همچنین به کمک رادارهای هواشناسی و باندهای مختلف سنجده‌های ماهواره‌ها تهیه می‌شود. دقت مدل‌های پیش‌بینی نیز به سبب پیشرفت در سنجده‌ها و قدرت تفکیک آن‌ها و ادوات هواشناسی امروزه خیلی ارتقا یافته است. به سبب پیچیدگی‌های سامانه‌های جوی به ویژه در فصول سرد که از خیلی از الگوهای قطبی، مدیترانه‌ای و جنب حاره‌ای الهام می‌گیرد، تغییرات و نوسانات آن سبب می‌شود که برخی از پیش‌بینی‌ها هر روز به روز شوند.
با این اوصاف نیز می‌توان گفت هواشناسی می‌تواند چند روز قبل از وقوع پدیده‌ها مردم و ارگان‌ها را در قالب هشدار و اخطاریه مطلع سازد. به دور از هرگونه اغراق در این زمینه اداره کل هواشناسی کردستان به یمن افراد خبره توانسته است پیش‌بینی‌های بسیار مناسبی را اطلاع دهد که چندین بار از طرف هواشناسی کشور و استانداری مورد تقدیر قرار گرفته است.

• داده‌ها و ارقام هواشناسی چه کاربردی دارند؟

هواشناسی و آمار و ارقام آن همیشه به عنوان آیتمی مبهم در جامعه تلقی می‌شود که امروزه توانسته است به تدریج در ذهن مردم نفوذ پیدا کند و جایگاه مناسبی برای ترتیب امور داشته باشد. اگر وارد جزئیات کارایی داده‌ها و گزارش‌های هواشناسی بشویم خواهیم دید که در کلیه امور زندگانی ما تاثیرگذار خواهد بود.

• دیواندره چند ایستگاه هواشناسی دارد؟

در دیواندره۲ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، یک ایستگاه اقلیم شناسی و چندین ایستگاه جاده‌ای و باران سنجی وجود دارد که ایستگاه‌های سینوپتیک اصلی «زرینه اوباتو» و سینوپتیک تکمیلی «هزارکانیان» مهم ترین ایستگاه‌های آن هستند.
ایستگاه اقلیم شناسی که در« نساره» دیواندره تاسیس شده است نیز پارامترهای اصلی هوا همچون سمت و سرعت باد، دما، رطوبت، فشار و مقادیر بارندگی را هر سه ساعت یک‌بار گزارش می‌دهد، ولی در ایستگاه‌های زرینه اوباتو و هزارکانیان علاوه بر گزارش سه ساعته هر یک ساعت یک بار نیز این پارامترهای اصلی را به همراه سایر پارامترها همچون مقدار دید افقی، مقدار ابرناکی، پدیده‌های هوا، مقدار تابش، تعداد ساعات آفتابی، تبخیر ۲۴ ساعته و دماهای اعماق خاک ثبت و گزارش می‌کند. هواشناسی در نظر دارد که ایستگاه‌های اصلی در آینده به صورت خودکار و زیر نظر کارشناس هواشناسی اداره شود. همچنین در نظر دارد که یک ایستگاه خودکار را در شهر دیواندره تاسیس کند.

•  مشکلات  ایستگاه هواشناسی هزار کانیان

یک کارشناس هواشناسی می‌گوید: در توسعه ایستگاه‌های هواشناسی صرفا اقدامات هواشناسی کافی نیست و باید در راستای توسعه سایر خدمات زیربنایی این کار انجام شود. به عنوان مثال ایستگاه هزارکانیان در یکی از مهم‌ترین موقعیت‌های خود تاسیس شده است، ولی بستر مخابراتی آن هنوز با مشکل روبه رو است.
«هاشم حسینی » می‌افزاید: علی رغم این‌که ایستگاه هزار کانیان به عنوان مرکز بخش سارال شناخته می‌شود هنوز از نبود بستر لازم مخابراتی همچون تلفن ثابت و اینترنت پرسرعت رنج می‌برد. لذا گسترش و توسعه بهینه ایستگاه‌ها علاوه بر نیاز منطقه، امکانات و تسهیلات لازم را نیز نیاز دارند.