یادداشت – دکتر محسن کرمی – برنامه حفظ قرآن و ترغیب مومنان به حفظ آیات وحی روش خردمندانه و هوشمندانه پیامبر اکرم اسلام برای ترویج و آموزش بوده است که در اندک زمانی هزاران انسان را مجذوب و دلداده‌ی قرآن کرده است.
روش آن حضرت در آموزش مردمان آن روزگار سمعی و شنیداری بود آنهم حرف به حرف و کلمه به کلمه، و در عین حال با حلم و گشاده‌رویی و با تشویق‌های پی‌ در پی انجام می‌گرفت.
ساختار اصلی آموزش حضرت” شنیدن و تکرار پس از شنیدن” است، قرآن‌آموز هر چه را که می‌خواهد بیاموزد، ابتدا و پیش از آنکه با نوشته‌ی آن روبرو شود، بارها می‌شنود و تکرار می‌کند و این شنیدن و تکرار تا آنجا ادامه می‌یابد که آیات مورد نظر در قلب او جای بگیرند. اینگونه بود که قرآن در جان‌های اهالی فاقد سواد شبه جزیره نشست و میراثی جاودانه برای تمام نسل‌ها شد.
و اما روش جلسات امروزین ما:
شیوه‌های تدریس در کلاس و جلسات ما هیچ شباهتی با روش آموزش آنحضرت‌ ندارد! و گویی اساسا نیازی به مرور تاریخ و آگاهی از نحوه تعلیم قرآن توسط آن حضرت نداریم! و همان روش‌های من عندی خودمان در همه جا و برای هر بنی بشری کفایت می‌کند.
نخستین مشکل و رگه‌های انحراف از آنجا آغاز شد که در مکتب‌خانه و حلقه‌های آموزش قرآن، اجبار و تنبیه و کتک، جای عطوفت و مهرورزی را گرفت!!
روش‌های ثقیل حروف ابجد و” سعقص و قرشت”! پیش درآمد آموزش قرآن شد و کار به جایی رسید که یک نسل قبل از ما اهالی نسل حاضر مسلمین ایرانی، صدها و گاهی هزاران بیت از شاهنامه و اشعار دیگران را حافظ شدند اما برای خواندن حمد و سوره عاجز و درمانده!! چرا که فضای جلسات شعر و شاهنامه قرین شادی و دور حوض‌نشینی و پرده‌خوانی و جذاب شد.
حلقه‌های آموزش قرآن مقارن با سختگیری و تنبیه و توبه دادن و ترساندن، البته واضح است که منظور این نیست که مقایسه و مقارنه‌ای میان جلسات شعر خوانی و آموزش و تلاوت قرآن انجام دهیم، بلکه مراد اینست که جلسات قرائت قرآن نباید کسل ‌کننده و ناچسب و ناشیرین برگزار شود و موجب تنفر و طرد نوآموزان، نوجوانان و جوانان شود.
گرچه برخی روش‌های منحوس و نفرین شده!! تا امروز هم در بعضی جلسات مشاهده می‌شود، البته هرگز وجود حلقه‌های مبارک فراگیری و آموزش کلام وحی که در سالیان اخیر در جای جای کشور ظهور کرده را نادیده نمی‌گیریم، ولی وجود جلسات آسیب‌رسان همچنان پرتعداد است.
بارها بنده جلسات آموزش قرآنی را دیده‌ام که فردی دهها آیه را درست می‌خواند اما انگار اساسا دیده و شنیده نمی‌شود ولی بمحض جابجا خواندن یک فتحه بجای ضمه، مورد تذکر و مواخذه قرار می‌گیرد! طولانی شدن جلسات آموزش قرآن بخصوص در شب‌ها و روزهای ماه مبارک رمضان، خود مشکلی دیگرست که افراد را گریزان می‌کند.
شب‌های ماه رمضان، بخصوص پس از افطار و تحمل ۱۷ تا ۱۸ ساعت تشنگی و گرسنگی، به هیچ روی برای آموزش توصیه نمی‌شود، کاری که در اغلب جلسات ما رایج است.
سکانداری جلسه توسط افراد نامعلم! و غیرحرفه‌ای خود بلای دیگریست که جلسات قرآنی با آن دست به گریبانند،
اگر بنده اختیار و اذن کافی داشتم قبل از اینکه به تشکیل کلاس‌های جدید برای آموزش قرآن بیندیشم در گام اول سراغ این چنین جلساتی می‌رفتم و یک یک آنها را تعطیل می‌کردم! دلیلش هم واضح است، جلسه قرآنی که در آن به جای رحمت، رعب و به جای تشویق، تنبیه و تنفر نشسته باشد، نه تنها ثمری در پی ندارد بلکه احتمالا دوستی از دوستان خدا را هم به دشمن خدا و قرآن مبدل کرده است.!!!
یک تجربه قرآن آموزی از رسول اعظم(ص)
یکی از مسائلی که امروزه مورد تاکید روانشناسان آموزشی است، بکارگیری شیوه خود تصحیح و رعایت بیشترین اجتناب از تصحیح مستقیم متعلم، بخصوص فرد زبان آموز است.
این امر در آموزش قرآن اهمیتی ویژه می‌یابد و بخشی از توصیه قرآن کریم به “تیسیر” در قرائت می‌باشد.
پیامبر اکرم(ص) نه تنها آن تیسیر را درمورد لهجه‌ها به کار گرفتند تا بلال حبشی، صهیب رومی، سلمان فارسی، عرب مکه و مدینه طائف و بادیه و نقاط دیگر بتوانند قرآن را حسب استطاعت و با لهجه خود به آسانی بخوانند و قرآن “ذکر” آنان شود، بلکه این تیسیر در مورد اصحابی نیز روا داشته می‌شد که حتی بدون داشتن ویژگی‌ها و تفاوت‌های بالا گاه آیات و عبارات قرآنی را به اشکال مختلف می‌خواندند.
پیامبر(ص) که ازاین اختلاف‌ها مطلع می‌شدند بر آنان سختگیری نمی‌کردند، بلکه افراد را در الوان نطقی که گویش‌های مختلفی ناشی از اختلاف لهجه‌هابود، آزاد می‌گذاشتند.
با این‌همه، تسهیل نبوی بی‌حساب وضابطه نیز نبود پیامبر(ص) اصحاب را ازجدال با یکدیگر دراین زمینه نهی فرمودند.این تسهیل و تیسیر نبوی، در مسیرشیوه “خود تصحیح آموزش ” قرار دارد تا هریک از صحابه با استماع قرائت صحیح راه خود را بسوی آن بگشایند و درعین حال خاطر حضرت به برکت تضمین الهی درمورد حفط قرآن کریم از هرگونه تغییر و تحریف آسوده بوده است.

*هیات علمی دانشگاه و مشاور مدیرکل تبلیغات اسلامی کردستان

شما هم نظر خود را در مورد این مطلب در قسمت نظرات بنویسد بعد از تائید مدیر منتشر خواهد شد